ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΠΑ ΙΩΑΝΝΗ ΠΑΥΛΟ ΤΟΝ 2ο

Ένα ερώτημα για πολλούς προοδευτικούς ανθρώπους είναι το πώς πρέπει να αποτιμηθεί η εκκλησιαστική δραστηριότητα του τελευταίου Πάπα Ιωάννη Παύλου του 2ο (κοσμικό όνομα Βοϊτίλα). Η απάντηση δεν είναι τόσο εύκολη, γιατί η πορεία του στο παπικό αξίωμα χαρακτηριζόταν από μεγάλες αντιφάσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει κανείς να αναζητάει την κύρια αντίφαση και να βρίσκει την ιστορική της εξήγηση.

Κατά τη γνώμη μας η παποσύνη του Ιωάννη Παύλου του 2ος εκπροσωπεί στο εκκλησιαστικό επίπεδο και σε όλο το μάκρος της τη γενική πολιτική γραμμή των ευρωπαϊκών αστικών τάξεων και βαθύτερα εκείνη του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού. Μέχρι την πτώση του τείχους αυτή είναι μια καθαρά αντι-σοσιαλιμπεριαλιστική και αντι-σοσιαλφασιστική γραμμή. Σαν τέτοια ήταν σαφώς προοδευτική. Κατηγορείται ο Ιωάννης Παύλος ότι σε αυτή την περίοδο συμμάχησε με την ρηγκανική Αμερική. Όμως όλη η αστοδημοκρατική Ευρώπη συμμάχησε με αυτή την υπερδύναμη όταν ήταν ήδη σε πτώση και την ώρα που ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη δημοκρατία και την ειρήνη στην ήπειρο ερχόταν από το νεοναζιστικό καθεστώς Μπρέζνιεφ κάτω από την μπότα του οποίου στέναζε η μισή Ευρώπη.
Ο Βοϊτίλα στάθηκε σε αυτή τη σύγκρουση σαν ανατολικοευρωπαίος αστός και μάλιστα σαν καταπιεσμένος Πολωνός. Από αυτή την άποψη βρέθηκε πολύ πιο αριστερά από όλους τους υφεσιακούς απέναντι στην ΕΣΣΔ δυτικοευρωπαίους αστούς. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο τον πυροβόλησε το Κρεμλίνο. Ποτέ όμως δεν υπήρξε συνεπής αντιφασίστας αφού ήταν και έμεινε πάντα εχθρός της κοινωνικής επανάστασης. Δεν είναι καθόλου άσχετη με τον ηγετικό ρόλο του Βατικανού στη δημοκρατική εξέγερση του πολωνικού λαού (και στην οργάνωσή της την «Αλληλλεγγύη»), η συμβιβαστική τάση της νέας εξουσίας της Πολωνίας απέναντι στα στελέχη και τους μηχανισμούς του παλιού σοσιαλφασιστικού καθεστώτος. Αντίθετα στην Τσεχία που και σε αυτήν είχαμε μια μεγάλη ιστορία μαζικών δημοκρατικών κινημάτων αλλά όπου ο καθολικισμός δεν έπαιξε ποτέ ηγετικό πολιτικό ρόλο ο αντισοσιαλφασιστικός εκδημοκρατισμός ήταν πολύ πιο βαθύς.

Τα όρια και ταυτόχρονα οι αρνητικές πλευρές της πολιτικής φυσιογνωμίας του Βοϊτίλα και όλης της ευρωπαϊκής αστικής τάξης εκδηλώθηκαν στην εποχή μετά την πτώση του τείχους. Από τη στιγμή αυτή και πέρα ο ευρωπαϊκός δημοκρατισμός αισθάνθηκε ότι εκπλήρωσε το δημοκρατικό του πρόγραμμα εξουδετερώνοντας τον ανατολικό κρατικοφασισμό και έχασε κάθε ριζοσπαστισμό. Από ταξική άποψη ο δυτικός «φιλελεύθερος» ιμπεριαλισμός, το δυτικό «φιλελεύθερο» οικονομικό μονοπώλιο ήταν έτοιμο να ξεχάσει σαν εχθρούς τους ανατολικούς μονοπωλιστές, να συμβιβαστεί μαζί τους και κυρίως να κάνει μαζί τους δουλειές και ανενόχλητο να εκμεταλλευτεί οικονομικά τον τρίτο κόσμο. Στην περίοδο αυτή ο Πάπας δεν έχει πολλά να πει ενάντια στους ανατολικούς φασισμούς με εξαίρεση τη θετική στάση του ενάντια στη σέρβικη εθνοκάθαρση, όμως και εκεί στο ύψος της υπόλοιπης ευρωπαϊκής άρχουσας τάξης. Δεν μιλάει αυτή την εποχή υπέρ της Τσετσενίας, ούτε εναντίον του κινέζικου φασισμού ενώ πηγαίνει στην Κούβα και δίνει απροσδόκητη ιδεολογικοπολιτική στήριξη στο καθεστώς Κάστρο.
Συνεχίζει να επιμένει ωστόσο σε μερικά μίνιμουμ και σοβαρά ζητήματα δημοκρατισμού, καταγγέλλοντας με θέρμη τον φυλετικό, εθνικό και θρησκευτικό ρατσισμό, αλλά και, πράγμα πρωτοφανές για την καθολική εκκλησία, κάνει αυτοκριτική για τον χριστιανικό και καθολικό αντισημιτισμό. Στο πνεύμα αυτό προπαγανδίζει το διάλογο των θρησκειών και τελικά τη διεθνή ενότητα των εκκλησιών ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο με έναν ιεραποστολικό ζήλο. Αυτή είναι μια εξαιρετικά θετική πλευρά στη δράση του που αντικειμενικά τον φέρνει για μια ακόμα φορά σε σύγκρουση με το σοσιαλφασισμό. Όχι τυχαία δυο μόνο χώρες στον κόσμο αρνούνται να τον δεχτούν στο έδαφός τους, η Ρωσία και η Κίνα.
Αν ωστόσο εξετάσει κανείς αυτήν τη οικουμενικότητα με ταξικούς όρους θα ανακαλύψει ότι μεταφράζει απλά στο θρησκευτικό-εκκλησιαστικό επίπεδο την οικονομική και πολιτική απαίτηση του πολυεθνικού μονοπώλιου για την ειρηνική συμβίωση των χωρών, των φυλών και των θρησκειών κάτω από τη δικιά του ηγεμονία. Ασφαλώς αυτή η διεργασία είναι θετική σαν αντίρροπη του εθνοτικού, φυλετικού και θρησκευτικού κανιβαλισμού στον οποίο ασταμάτητα σπρώχνει τον πλανήτη το ανατολικό πολεμικό μονοπώλιο. Είναι επίσης θετική από την άποψη ότι ο διεθνισμός του κεφάλαιου και οι ιδεολόγοι του σαν τον πάπα Ιωάννη Παύλο προετοιμάζουν στρατηγικά τους υλικούς και ιδεολογικούς όρους του προλεταριακού διεθνισμού. Όμως στο μακροπρόθεσμο περιεχόμενό τους ο διεθνισμός του κεφάλαιου και ο διεθνισμός του προλεταριάτου βρίσκονται σε ανειρήνευτη σύγκρουση.
Αυτή η σύγκρουση στην περίπτωση του πάπα Ιωάννη Παύλου εκδηλώνεται σε μια σειρά αντιδραστικών ηθικών κανόνων της ατομικής και κοινωνικής ζωής που αυτός και το Βατικανό από πίσω του θέλουν να επιβάλουν στους πιστούς. Αυτοί οι κανόνες είναι ενάντια στην ανθρώπινη ελευθερία, στον ορθολογισμό και στο επιστημονικό πνεύμα και πάνω απ όλα ενάντια στην ατομική και κοινωνική ελευθερία της γυναίκας.
Ο διεθνής πολίτης του Πάπα Ιωάννη Παύλου θα είναι ένας άνθρωπος που δεν θα μπορεί να απαλλάξει τον εαυτό του και τους άλλους από μια νεκρή συζυγική σχέση, ούτε από μια φρικτά πονεμένη και δίχως κίνηση ζωή σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου. Θα πρέπει επίσης να αποδεχτεί και τον κίνδυνο της έσχατης των ποινών μέσω του ΑΙDS αν θελήσει να πραγματοποιήσει σαρκική επαφή αφού του απαγορεύεται κάθε μέτρο προφύλαξης
Αν ο πολίτης έχει την ατυχία να είναι γυναίκα, αυτή υποχρεούται να δεχτεί τη μητρότητα χωρίς τη θέλησή του αφού δεν του επιτρέπεται ούτε η αντισύλληψη, ούτε η έκτρωση. Αλλά και αν ακόμα αρνηθεί να χαρεί την σεξουαλική απόλαυση η πιστή καθολική δεν θα μπορέσει ποτέ να χειροτονηθεί. Η χειρότερη και πιο αντιεπιστημονική από όλες αυτές τις παράλογες απαγορεύσεις είναι η απαγόρευση της πολύ ελπιδοφόρας και σωτήριας για την ανθρωπότητα μεθόδου του κλωνισμού των εμβρυακών κυττάρων για θεραπευτικούς λόγους.

Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι αυτό το αντιδραστικό ηθικολογικό κήρυγμα είναι απλά ένα φεουδαρχικό υπόλειμμα, μια συντηρητική στενοκέφαλη επιβίωση του καθολικισμού στην γενικά δημοκρατική διδασκαλία του Πάπα Ιωάννη Παύλου. Δεν είναι έτσι. Γιατί ο Πάπας αυτός κληρονόμησε από τον προκάτοχό του μια γενικά πιο ανεκτική στάση σε αυτά τα ζητήματα. Νομίζουμε ότι αντίθετα από το να είναι φεουδαρχικά υπολείμματα αυτές οι «στενοκεφαλιές» είναι συμπτώματα των αυξανόμενων προκαταλήψεων και της συντηρητικοποίησης της μονοπωλιακής αστικής τάξης, που πέφτει στο μυστικισμό όσο αδυνατεί να εξηγήσει και να ελέγξει τις παραγωγικές και κοινωνικές δυνάμεις που η ίδια άθελά της απελευθερώνει. Αυτή η ηθικολογική συντηρητικοποίηση του καθολικού, που είναι παράλληλη και ταυτόχρονη με εκείνη του προτεσταντικού κόσμου είναι μια απόπειρα του παγκοσμιοποιημένου κεφάλαιου να ανακαλύψει κάπου κάποια ιδεολογική σταθερότητα για τα στελέχη του και για το απέραντο ταραγμένο ποίμνίο του. Και αυτήν την αναζητά στις «ρίζες», δηλαδή στις «απλές» πατριαρχικές συνήθειες, στην «ηθική» μικρή παραγωγή, στην «αγνή απλή ζωή» και στις αντίστοιχες λυτρωτικές ουτοπίες κάθε ιστορικά παρακμασμένης τάξης. Το σύγχρονο μεγάλο αστικό στέλεχος φτάνει ακόμα και να παίζει τη ζωή του κορόνα γράμματα διασχίζοντας ωκεανούς, ερήμους και ζούγκλες για να ανακαλύψει στα όρια του θανάτου την «ζωϊκή του ύπαρξη». Στις ίδιες ταλαιπωρίες της σάρκας θέλει να δοκιμαστεί με τις στερήσεις της απόλαυσης για να εξαγνιστεί από το σύγχρονο «καταναλωτισμό» και «καπιταλισμό» ο πιο φτωχός για τέτοιες συγκινήσεις μέσος καθολικός.
Αυτός είναι ο λόγος που πάντα θα διακρίνει κανείς δίπλα στους ύμνους των φιλελεύθερων για την παγκοσμιοποίηση και την τεχνολογική επανάσταση τη νοσταλγία τους για το χωριό και τη γειτονιά, το θαυμασμό τους για τις «τοπικές κουλτούρες», ή ακόμα και το δέος τους μπροστά στο οτιδήποτε έχει επιβιώσει από το μαγικό και τις ιεροτελεστίες της βαρβαρότητας. Καταλήγουν υποχρεωτικά στο παλιό και τελματωμένο επειδή δεν μπορούν και δεν θέλουν να δουν όλο αυτό τον κόσμο να ξεσηκώνεται εναντίον τους για να μπει στη σύγχρονη ζωή ακολουθώντας μια πραγματικά επαναστατική τάξη όπως είναι το σύγχρονο βιομηχανικό προλεταριάτο. Θέλουν να τον συντηρούν σε αυτή την κατάσταση της αιώνιας καθυστέρησης μοιράζοντας του υλική και ψυχική φιλανθρωπία. Φιλανθρωπία ενάντια στην κοινωνική επανάσταση. Σε αυτό το μοτίβο έμεινε ως το τέλος με συνέπεια και αίσθηση των διαθέσεων των παγκόσμιων μαζών ο Πάπας Βοϊτίλα.

Μπορεί να καταλάβει κανείς λοιπόν, αν έτσι σκέφτεται το «φιλελεύθερο» δυτικό μονοπώλιο πως σκέφτεται το ανατολικό κρατικοφασιστικό. Το ισλάμ και η ορθοδοξία έχουν ήδη δώσει με τους αποκεφαλισμούς και τις εθνοκαθάρσεις τα πρώτα δείγματα της δικιάς τους πραγματικά ριζοσπαστικής επιστροφής στις «ρίζες». Μπροστά τους ο πάπας Ιωάννης Παύλος μοιάζει με Ντιντερό και τον σεβόμαστε γι αυτό δίπλα στους δημοκράτες καθολικούς. Όμως για μας τους υπερασπιστές του προλεταριακού διαφωτισμού υπάρχει ζωτική ανάγκη να τελειώνουμε με όλο αυτό τον κόσμο που μπορεί να ηρεμεί μόνο ταξιδεύοντας με φαντάσματα. Πρέπει να τελειώνουμε με αυτόν όχι μόνο για τον σοσιαλισμό αύριο, αλλά και για τον αντιφασισμό σήμερα. Ο φασισμός, ιδιαίτερα ο ναζισμός συγκρούεται τελικά με την κρατική εκκλησία, αλλά πριν φτάσει σε αυτό το σημείο έχει χρησιμοποιήσει τις θρησκευτικές προκαταλήψεις και τα παθητικά ατομικιστικά κηρύγματα για να αποσπάσει τις μάζες από την ορθολογική και υλιστική, την πραγματικά επαναστατική σκέψη.