Γιατί η Γερμανία δεν υποχρεώθηκε να πληρώσει αμέσως πολεμικές αποζημιώσεις

Μετά από μια πολεμική αναμέτρηση συνήθως ο ηττημένος υποχρεωνόταν να πληρώσει πολεμικές αποζημιώσεις στους νικητές. Μετά τη λήξη όμως του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου συνέβη κάτι ασυνήθιστο: η Γερμανία όχι μόνο δεν εξαναγκάστηκε να πληρώσει πολεμικές αποζημιώσεις στους νικητές, αλλά έγινε το αντίθετο· ορισμένοι από τους νικητές (συγκεκριμένα οι ΗΠΑ) παραχώρησαν δωρεάν οικονομική βοήθεια δισεκατομμυρίων δολαρίων στην κατεστραμμένη από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς Γερμανία, προκειμένου να ανοικοδομήσει τις πόλεις και γενικότερα την οικονομία της (πρόκειται για το γνωστό σχέδιο Μάρσαλ, από το όνομα του αμερικάνου τότε υπουργού Εξωτερικών).

Ο ένας και πιο βασικός έχει να κάνει με το φόβο των δυτικών ιμπεριαλιστών μπροστά στο δυνάμωμα του σοσιαλιστικού στρατοπέδου μετά το Β΄ παγκόσμιο αντιφασιστικό πόλεμο. Ήταν η εποχή που η τότε σοσιαλιστική ΕΣΣΔ, παρά τις βαρύτατες απώλειές της σε έμψυχο και άψυχο υλικό, έβγαινε από τον πόλεμο με ένα τεράστιο κύρος στις λαϊκές δημοκρατίες της ανατολικής Ευρώπης και με έντονη ακτινοβολία στα μάτια των εργαζομένων όλου του κόσμου. Τώρα πια υπήρχε ένα ολόκληρο σοσιαλιστικό στρατόπεδο. Έτσι η καπιταλιστική Δύση, με ηγεμόνα της τότε τη μοναδική υπερδύναμη, τις ΗΠΑ, είχε να αντιμετωπίσει μια μεταπολεμική κατάσταση πολύ διαφορετική απ’ αυτήν που φανταζόταν προπολεμικά. Για να ορθώσουν ένα ανάχωμα στην αυξανόμενη σοβιετική επιρροή και τα ισχυρά μεταπολεμικά εργατικά και πανδημοκρατικά κινήματα στην Ευρώπη οι ΗΠΑ όχι μόνο δε βάρυναν τη δυτική Γερμανία, αλλά της έδωσαν πελώρια κεφάλαια, όπως έδωσαν και στις άλλες δυτικές κυβερνήσεις, ώστε να μην ξεσηκωθούν οι βασανισμένοι λαοί αυτών των χωρών. Αυτό ήταν το σχέδιο Μάρσαλ.

Αλλά, πέρα από το φόβο της για τον επαναστατικό κομμουνισμό, η Δύση δεν ήθελε μια Γερμανία τσακισμένη από το βάρος υπέρογκων πολεμικών επανορθώσεων, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει αργότερα έναν νέο παγκόσμιο πόλεμο. Οι δυτικοί ιμπεριαλιστές είχαν συνετιστεί, κατά κάποιο τρόπο (όσο μπορεί να συνετιστεί ένας ιμπεριαλιστής), απ’ αυτά που είχαν κάνει στη νικημένη του Α΄ παγκόσμιου πολέμου μεσοπολεμική Γερμανία. Ιδιαίτερα με τις πελώριες πολεμικές αποζημιώσεις της Συνθήκης των Βερσαλλιών είχαν συμβάλει αποφασιστικά στην εμφάνιση του φαινομένου Χίτλερ. Βέβαια, στην άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία συνετέλεσε τα μέγιστα και η οικονομική κρίση του 1929 με τις βαρύτατες συνέπειές της για το σύνολο του πληθυσμού, ιδίως για τα φτωχότερα στρώματα. Η αλλαγή της συμπεριφοράς των Δυτικών σε σχέση με τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο ήταν μια έμπρακτη αναγνώριση του λάθους τους να ταπεινώσουν και να γονατίσουν οικονομικά τη Γερμανία, κάτι που εκμεταλλεύτηκε προπαγανδιστικά το γερμανικό μονοπώλιο για να στρέψει τους Γερμανούς αρχικά κατά της Δύσης, αλλά στη συνέχεια και πολύ βαθύτερα κατά του σοβιετικού επαναστατικού προλεταριακού κράτους. Η πολιτική αυτή επέστρεψε στη νικημένη Γερμανία να ορθοποδήσει και να ακολουθήσει έναν κύρια ειρηνικό και δημοκρατικό δρόμο όχι μόνο για τον εαυτό της, αλλά και για όλη την Ευρώπη.

Η Συνθήκη της Λωζάννης

Το ότι δεν ζητήθηκαν πελώριες αποζημιώσεις από τη μεταπολεμική Γερμανία ήταν σε τελική ανάλυση επειδή οι νικητές κάνανε δίκαιο πόλεμο. Και τέτοια είναι συχνά η στάση κρατών όταν διεξάγουν δίκαιους πολέμους. Μια τέτοια περίπτωση πιο άγνωστη γενικά, αλλά και πιο κοντινή σε μας, συναντάμε στην εποχή μετά το τέλος του Μικρασιατικού πολέμου και τη Μικρασιατική Καταστροφή, όπως έχει ιστορικά καταγραφεί να αποκαλείται.

Στη Συνθήκη της Λωζάννης (24 Ιούλη 1923), και συγκεκριμένα στο άρθρο 59, αναφέρονται τα εξής: «Ἡ Ἑλλάς ἀναγνωρίζει τήν ὑποχρέωσιν αὐτῆς ὅπως ἐπανορθώσῃ τάς προξενηθείσας ἐν Ἀνατολίᾳ ζημίας ἐκ πράξεων τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ ἤ τῆς ἑλληνικῆς διοικήσεως ἀντιθέτων πρός τούς νόμους τοῦ πολέμου. Ἐξ ἄλλου ἡ Τουρκία, λαμβάνουσα ὑπ’ ὄψιν τήν οἰκονομικήν κατάστασιν τῆς Ἑλλάδος, ὥς αὕτη προκύπτει ἐκ τῆς παρατάσεως τοῦ πολέμου καί τῶν συνεπειῶν αὐτοῦ, παραιτεῖται ὁριστικῶς πάσης ἀπαιτήσεως κατά τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως περί ἐπανορθώσεων».

Τη στιγμή δηλαδή που η Ελλάδα είχε υποστεί μια ταπεινωτική ήττα και η Τουρκία ήταν σε πολύ πλεονεκτική θέση, ώστε να μπορεί ουσιαστικά να υπαγορεύσει τους όρους της Συνθήκης και να πάρει ό,τι θέλει, η τελευταία δεν εκμεταλλεύτηκε αυτό της το πλεονέκτημα και παραιτήθηκε οικειοθελώς από την όποια απαίτηση περί επανορθώσεων λαμβάνοντας υπόψη την τότε οικτρή οικονομική κατάσταση της Ελλάδας και επειδή η κεμαλική ήταν μια ειρηνόφιλη γραμμή και σαν τέτοια ταυτισμένη, μάλιστα, με τη λενινιστική γραμμή για την περιοχή.

Η περίπτωση της Ιαπωνίας

Η Συμφωνία του Παρισού δεν όριζε το συνολικό ποσόν των επανορθώσεων που θα καταβάλλονταν σε κάθε κράτος ούτε έθετε συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα για την καταβολή αυτών που θα του αναλογούσαν. Η Διάσκεψη όμως για τις Επανορθώσεις υπολόγισε το ύψος των ζημιών στη βάση των απαιτήσεων των κρατών που συμμετείχαν. Στην περίπτωση της Ελλάδας αυτή αποδέχθηκε ότι το συνολικό ύψος των υλικών ζημιών, των εξόδων κατοχής και των κυβερνητικών δαπανών κατά το διάστημα του Β΄ παγκόσμιου πολέμου και της Κατοχής ανερχόταν σε 3.813.407.000 δολάρια ΗΠΑ σε τιμές του έτους 1938. Το έργο της διανομής των γερμανικών περιουσιακών στοιχείων μεταξύ των κρατών-δικαιούχων ανατέθηκε στη Διασυμμαχική Υπηρεσία Επανορθώσεων.

Αναβολή των αποζημιώσεων για ευθετότερο χρόνο

Η Συμφωνία του Παρισιού του 1946 ασχολήθηκε μόνο εν μέρει με το θέμα των επανορθώσεων που όφειλε η Δυτ. Γερμανία στις νικήτριες δυνάμεις. Στις 26 του Μάη 1952 υπογράφηκε στην Βόννη από τη Δυτ. Γερμανία, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ η Συνθήκη για τη Διευθέτηση των Ζητημάτων που Προέκυψαν από τον Πόλεμο και την Κατοχή, με την οποία η καταβολή των επανορθώσεων αναβαλλόταν μέχρι την υπογραφή της οριστικής συνθήκης ειρήνης από την (ενοποιημένη) Γερμανία.

Ειδικότερα, το 1950 εντάχθηκε στον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας (τον πρόγονο του σημερινού Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης – OOΣA), ενώ τον Ιούλη του ίδιου χρόνου έγινε κράτος-μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης. Τον Απρίλη του 1951 υπέγραψε τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ –ο πρόγονος της ΕΟΚ), στην οποία τα πρώην εχθρικά κράτη της Γερμανίας και της Ιταλίας συμφωνούσαν μαζί με κράτη που βρέθηκαν υπό ναζιστική κατοχή (Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο) να θέσουν σε εφαρμογή διακυβερνητικούς προοδευτικούς θεσμούς και μηχανισμούς.

Ζήτημα ηθικής τάξης και απλής λογικής

Αν η Ελλάδα ως κράτος επέμενε ότι η Γερμανία της οφείλει ακόμη πολεμικές αποζημιώσεις και επανορθώσεις, τότε αυτό το ζήτημα έπρεπε να το θέσει όταν προσπαθούσε να γίνει πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (το 1980 δηλαδή) ή/και -ακόμη περισσότερο- το 2000, όταν ικέτευε και κατάφερε, τελικά, με πλαστογραφίες (γιατί δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις) να γίνει μέλος της Ευρωζώνης (για να τη σαμποτάρει, όπως αποδείχθηκε, για λογαριασμό της Ρωσίας). Οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους. Πώς μπορείς να γίνεις συνέταιρος με κάποιον απέναντι στον οποίο κρύβεις ότι έχεις οικονομικές απαιτήσεις και την ώρα που αυτός σταθερά υποστηρίζει πως δε σου χρωστάει τίποτε; Αυτά τα ζητήματα κάθε στοιχειωδώς έντιμος εταίρος θα τα πρόβαλλε και θα τα έλυνε πριν από οποινδήποτε «συνεταιρισμό». Πώς μπορείς να κάνεις συνέταιρό σου κάποιον που θεωρείς μπαταχτσή απέναντί σου; Είναι δυνατόν να θέλεις να προοδέψει μια τέτοια επιχείρηση;

Γιατί δεν τα έκαναν αυτά οι ελληνικές κυβερνήσεις όταν έπρεπε; Δεν το έκαναν ακριβώς γιατί εκλιπαρούσαν για τη συμμετοχή τους όλες τις άλλες χώρες της ΕΕ, και πιο πολύ την ατμομηχανή της, τη Γερμανία, επειδή δεν είχαν καταχτήσει τις οικονομικές και πιο πολύ τις πολιτικές προϋποθέσεις για τη συμμετοχή τους στην ΕΕ, κυρίως εξαιτίας του ελληνοτουρκικού ρήγματος. Ειδικά με τη Γερμανία η κυβέρνηση Καραμανλή δε θα μπορούσε να το κάνει, καθώς είχε ήδη υπογράψει τη συμφωνία του 1960 (θα κάνουμε λόγο παρακάτω γι’ αυτήν). Την ίδια προτεραιότητα είχε και ο Παπανδρέου στη συνέχεια. Αυτός, όντας στην ΕΕ, άρχισε να βάζει ζήτημα αποζημιώσεων, αλλά μόνο πλάγια, γιατί είχε πια αποδειχτεί ότι ήταν καλύτερο για τη Ρωσία να μείνει η Ελλάδα μέσα στην ΕΕ παρά απέξω. Λέμε ότι αυτό είχε αποδειχτεί, γιατί η ΕΕ άφηνε διαρκώς πίσω της τις προσπάθειες για πολιτική ενότητα και καταναλωνόταν σε οικονομικά παζάρια και κάλπικες οικονομίστικες ενότητες που όξυναν τις ενδοΕΕ πολιτικές σχέσεις, δηλαδή έφτιαχναν ένα περιβάλλον ιδανικό για τα στρατηγικά σχέδια του ρώσικου σοσιαλιμπεριαλισμού. Έτσι ο διάδοχος του Α. Π και εφάμιλλός του σε ρωσοδουλεία Σημίτης ανέλαβε την πιο δύσκολη δουλειά: να βάλει την Ελλάδα στην Ευρωζώνη, για να μπορεί η Ρωσία μέσω αυτής να ελέγξει την καρδιά της ΕΕ ή και να την ανατινάξει. Όμως και ο Σημίτης, αφού έβαλε με απάτη τη χώρα στην ΕΖ, άφησε το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων να σέρνεται από τις διάφορες πασοκικές «πρωτοβουλίες κατοίκων», για να μπορεί ανά πάσα στιγμή το μπλοκ των ρωσόδουλων δυνάμεων στην Ελλάδα να οξύνει τις ελληνογερμανικές σχέσεις, όπως με τα μάρμαρα του Παρθενώνα –έτσι όπως το βάζει από την αρχή– οξύνει τις αγγλοελληνικές. Και με τα δύο αυτά θέματα οι πράκτορες της Ρωσίας μπορούν να δυναμιτίζουν κατά βούληση τις ελληνοευρωπαϊκές σχέσεις. Σήμερα οι ρωσόδουλοι χρησιμοποιούν τις γερμανικές αποζημιώσεις για να ενοχοποιούν τη σημερινή Γερμανία, ώστε να δίνει κι άλλα, ατέλειωτα λεφτά, στη μόνιμα σαμποταρισμένη από τους ίδιους Ελλάδα, πράγμα που θα οξύνει ασταμάτητα την κρίση του ευρωπαϊκού νότου και θα οδηγεί την ευρωζώνη και γενικότερα την ΕΕ σε κατάρρευση.

Η συμφωνία του 1960

Προσέξτε όμως το εξής σημείο. Όπως αναφέρει ο Κ. Μαγκλιβέρας (όπ. π., σελ. 51-52): «Είναι σημαντικό να παρατηρηθεί ότι οι εν λόγω συμφωνίες ανέφεραν μόνο τον λόγο για τον οποίο θα καταβαλλόταν το συμφωνηθέν ποσόν (δηλαδή οι πληρωμές προς όφελος εκείνων που είχαν υποφέρει από την ναζιστική ιδεολογία), ενώ δεν προέκυπτε εάν η νομική μορφή των καταβολών θα ήταν αυτή των επανορθώσεων, των αποζημιώσεων ή άλλη μορφή αποκαταστάσεως.

»Περαιτέρω, θα πρέπει να επισημανθεί ότι το ποσόν καταβαλλόταν υπέρ των υπηκόων των αντισυμβαλλομένων κρατών, οι οποίοι κατά τον τρόπο αυτό καθίσταντο οι μοναδικοί δικαιούχοι της συνολικής αποζημιώσεως. Συνεπώς η καταβολή των εν λόγω ποσών δεν θα μπορούσε να εκληφθεί ως πολεμικές επανορθώσεις υπέρ των αντισυμβαλλομένων κρατών. Προέκυπτε, λοιπόν, ότι η Δυτική Γερμανία δεν αναλάμβανε κατά τρόπο ρητό και απερίφραστο την ευθύνη για τις κάθε είδους εγκληματικές πράξεις οι οποίες τελέστηκαν από το Τρίτο Ράιχ και στρεφόντουσαν κατά του νομικού προσώπου του αντιπάλου κράτους και όχι κατά των πολιτών του (ανεξαρτήτως εάν οι συνέπειες των πράξεων αυτών επηρέασαν άμεσα τον πληθυσμό του αντίπαλου κράτους)».

Η «Σύμβασις μεταξύ του Βασιλείου της Ελλάδος και της Γερμανικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας περί παροχών υπέρ ελλήνων υπηκόων θιγέντων υπό εθνικοσοσιαλιστικών μέτρων διώξεως» υπογράφτηκε στη Βόννη στις 18 Μάρτη 1960 (επί κυβέρνησης Κ. Καραμανλή του πρεσβύτερου). Όπως αναφέρει ο Μαγκλιβέρας (όπ. π., σελ. 56-57): «Από τον ίδιο τον τίτλο της Συμφωνίας επιτυγχάνεται η αποσύνδεση από το κράτος της Γερμανίας και αντιθέτως η σύνδεση γίνεται μόνο με την εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία που πρέσβευε το Τρίτο Ράιχ. Σύμφωνα με το Άρθρο 1 της Συμφωνίας, οι καταβολές προς όφελος των Ελλήνων πολιτών αφορούσαν εκείνους οι οποίοι διώχθηκαν από τους Εθνικοσοσιαλιστές λόγω της φυλής ή της θρησκείας ή των πεποιθήσεών τους και των οποίων η ελευθερία ή η υγεία υπέστησαν βλάβη εξαιτίας αυτού του λόγου. Η κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας ανέλαβε να καταβάλει στην κυβέρνηση της Ελλάδος το ποσόν των 115 εκατομμυρίων μάρκων υπέρ των πολιτών που ενέπιπταν στο πλαίσιο εφαρμογής του άρθρου 1. Το ποσόν αυτό θα καταβαλλόταν σε τρεις δόσεις ως εξής: 65 εκατομμύρια ένα μήνα μετά τη θέση της Συμφωνίας σε ισχύ, 30 εκατομμύρια μέχρι την 1η Μαρτίου 1962 και τα τελευταία 20 εκατομμύρια έως την 1η Μαρτίου 1963».

Το περιεχόμενο και η ερμηνεία της Συμφωνίας του 1960

Στο τρίτο και σημαντικότερο άρθρο της Σύμβασης του 1960 γράφονται τα εξής: «Διά τῆς ἐν ἄρθρῳ 1ῳ προβλεπομένης πληρωμῆς ρυθμίζονται ὁριστικῶς ἅπαντα τά ζητήματα ἅτινα αποτελούν τό ἀντικείμενο τῆς Συμβάσεως ταύτης καί τά ἀναφερόμενα εἰς τάς σχέσεις τῆς Ὁμοσπονδιακῆς Δημοκρατίας τῆς Γερμανίας πρός τό Βασίλειον τῆς Ἑλλάδος, μή θιγομένων ἐνδεχομένων νομίμων ἀπαιτήσεων Ἑλλήνων ὑπηκόων». Σύμφωνα με το Μαγκλιβέρα (όπ. π., σελ. 61): «Το λεκτικό της Συμφωνίας του 1960 οδηγεί στο συμπέρασμα (άποψη που αναφέρθηκε και πιο πάνω) ότι η Δυτική Γερμανία δεχόταν να καταβάλλει το εν λόγω ποσόν ως πλήρη και οριστική αποζημίωση για όλα τα τελεσθέντα από τους Ναζί εγκλήματα οπουδήποτε και εάν αυτά τελέστηκαν και ότι το Ελληνικό Δημόσιο παραιτείτο από το δικαίωμά του να εγείρει νέες αξιώσεις σε μεταγενέστερο χρόνο. Η συναφής διάταξη της Συμφωνίας είναι το άρθρο 3, το οποίο ανέφερε ότι η καταβολή του ποσού που προβλεπόταν στο άρθρο 1 αποτελούσε οριστική διευθέτηση μεταξύ της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και του Βασιλείου της Ελλάδος όλων των ζητημάτων τα οποία αποτελούν αντικείμενο της Συμφωνίας».

Από την πλευρά του ο έλληνας πρέσβης στη δική του επιστολή, που έχει ημερομηνία ίδια με αυτή της Σύμβασης, γράφει τα εξής: «Ἡ κυβέρνησις τῆς Ὁμοσπονδιακῆς Γερμανικῆς Δημοκρατίας θεωρεῖ ὡς δεδομένον ὅτι ἡ βασιλική ἑλληνική κυβέρνηση δέν θά ἐπανέλθει μελλοντικῶς μέ τήν ἀπαίτησιν ρυθμίσεως περαιτέρω ζητημάτων προερχομένων ἐκ τῶν ἐθνικοσοσιαλιστικῶν μέτρων διώξεως κατά τήν διάρκεια τοῦ πολέμου καί τῆς κατοχῆς. Ἡ κυβέρνησις τοῦ Βασιλείου τῆς Ἑλλάδος συμφωνεῖ πρός τήν ἄποψιν ταύτην (η υπογράμμιση δική μας) τῆς κυβερνήσεως τῆς Ὁμοσπονδιακῆς Γερμανικῆς Δημοκρατίας. Ἐπιφυλάσσεται ἐν τούτοις ὅπως προβάλῃ νέας ἀπαιτήσεις, αἵτινες προέρχονται ἐξ ἐθνικοσοσιαλιστικῶν μέτρων διώξεων κατά τήν διάρκειαν τοῦ πολέμου καί τῆς κατοχῆς κατά τήν γενικήν εξέτασιν, συμφώνως τῷ ἄρθρῳ 5, παράγραφος 2 τῆς Συμφωνίας περί γερμανικῶν ἐξωτερικῶν χρεῶν τῆς 27ης Φεβρουαρίου 1953».

Πιάσ’το αβγό και κούρευ’ το. Αυτό το σοφό ρητό μας θυμίζει αυτή η αντιφατική θέση: από τη μια λέει δεχόμαστε τη θέση σας και συμφωνεί με την ερμηνεία του γερμανού αξιωματούχου, αλλά από την άλλη επιφυλασσόμαστε στο μέλλον να ξαναθέσουμε το ζήτημα…

Τελικά τι απέγιναν αυτά τα 115 εκατ. μάρκα; Από τα στοιχεία που έχουν δημοσιευτεί μέχρι σήμερα προκύπτει ότι «η πλειονότητα των θυμάτων του ναζισμού και οι συγγενείς των νεκρών δεν είδαν ούτε δεκάρα» (βλ. σχετικό άρθρο του Παντελή Βαλασόπουλου στην Ελευθεροτυπία (18 Νοέμβρη 1997).

Η συμφωνία οριστική και τελειωτική

Το ότι η Δυτ. Γερμανία θεωρούσε αυτή τη συμφωνία οριστική και τελειωτική για το ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων προκύπτει και από άλλα γεγονότα. Στο ίδιο άρθρο του ο Βαλασόπουλος αναφέρει τα εξής: «Ήταν το 1995 όταν η “E” απέστειλε μια επιστολή προς την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ζητώντας θέση για το θέμα αυτό, και τότε η κυβέρνηση της Γερμανίας απάντησε για πρώτη φορά γραπτώς, υποστηρίζοντας μεταξύ άλλων ότι: ‟Tο θέμα λύθηκε οριστικά με τη συμφωνία Eλλάδος και Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, με την οποία δόθηκαν το 1960 115 εκατ. μάρκα ως αποζημίωση για τα θύματα του ναζισμού„.

Tο ίδιο επανέλαβε και επίσημα η Bόνη στη ρηματική διακοίνωση της χώρας μας για το ίδιο θέμα που επιδόθηκε την ίδια χρονιά, το ίδιο υποστήριξε και ο καγκελάριος Xέλμουτ Kολ, όταν ρωτήθηκε σχετικά ένα χρόνο μετά, από την “E” και πάλι».

Επίσης, στις 25 Φλεβάρη 2010 ο Αντρέας Πέσκε, εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών, δήλωσε στις ελληνικές αιτιάσεις για πολεμικές αποζημιώσεις, επικαλούμενος και τις συμφωνίες του 1960: «Οφείλω να απορρίψω τις κατηγορίες αυτές. Με βάση τη συμφωνία αποζημιώσεων του 1960, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας κατέβαλε αποζημίωση στην Ελλάδα ύψους 115 εκατομμυρίων γερμανικών μάρκων για τη ζημία που προκλήθηκε από το ναζισμό. Μια συζήτηση για το παρελθόν δεν βοηθά καθόλου στην επίλυση των προβλημάτων της Ελλάδας και δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή κρίση».

Τα 115 εκατ. μάρκα του 1960 είναι πολλά ή λίγα λεφτά;

Η υπόθεση Μέρτεν

Ύστερα από δικαστική έρευνα 20 μηνών και καταθέσεις περίπου 200 μαρτύρων η δίκη του Μέρτεν ξεκίνησε στις 11 Φλεβάρη 1959 στο Ειδικό Στρατοδικείο Εγκληματιών Πολέμου της Αθήνας. Το ζήτημα παρουσίαζε τεράστιο ενδιαφέρον, καθώς για πρώτη φορά δικαζόταν υψηλόβαθμος γερμανός εγκληματίας του Β΄ παγκόσμιου πολέμου στην Ελλάδα για εγκλήματα πολέμου που κατηγορούνταν ότι είχε διαπράξει στη χώρα. Δυστυχώς όμως έμελλε να είναι και η τελευταία, γιατί η ψήφιση του νόμου 3933/1959 της 13ης Φλεβάρη 1959 «περί αναστολής διώξεως εγκληματιών πολέμου» (δηλαδή δύο μόλις μέρες μετά την έναρξη της δίκης) οδήγησε στην άμεση αναστολή όλων των διώξεων γερμανών υπηκόων που κατηγορούνταν για εγκλήματα πολέμου και μεταβίβαζε την αρμοδιότητα αυτή στις δικαστικές αρχές της Γερμανίας.

Η μεθόδευση της τότε ελληνικής κυβέρνησης

Σημαντική λεπτομέρεια: Σήμερα ο νόμος 3933/1959 και το Νομοθετικό Διάταγμα 4016/1959 εξακολουθούν και ισχύουν στην Ελλάδα! Να ‘ναι τυχαίο, άραγε, από τόσες κυβερνήσεις που πέρασαν (δεξιές, κεντρώες, «σοσιαλιστικές», οικουμενικές) μία να μη βρεθεί να τα καταργήσει έστω για τα μάτια του κόσμου! Τέτοια αγάπη πια στους γερμανούς ναζιστές εγκληματίες.

Πού είναι το κρίσιμο ζήτημα

Ο πρώτος είναι για να κατανοήσουμε ότι οι διακρατικές συμφωνίες των κυβερνήσεων δεσμεύουν την ίδια τους τη χώρα και στο μέλλον. Αν, για παράδειγμα, πει σήμερα κάποιος «διαφωνώ με την ενέργεια της τότε κυβέρνησης Καραμανλή να υπογράψει την ελληνογερμανική συμφωνία το 1960» ή «διαφωνώ με το ύψος της αποζημίωσης», αυτή η διαφωνία του δεν μπορεί να έχει καμία απολύτως πρακτική νομική συνέπεια· μπορεί να είναι μόνο μια διαφωνία σε ιστορικό επίπεδο.

Το κατοχικό δάνειο

Εντελώς ιδιάζουσα και διαφορετική από τις πολεμικές αποζημιώσεις είναι η περίπτωση του αναγκαστικού κατοχικού δανείου. Είναι ιδιάζουσα γιατί τέτοιο «δάνειο» δε συνήψαν οι κατοχικές δυνάμεις της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας με καμία άλλη από τις κατεχόμενες χώρες.

Με βάση το Διεθνές Δίκαιο του Πολέμου, αν μια χώρα κατακτηθεί με πόλεμο, είναι υποχρεωμένη να πληρώνει τα έξοδα του στρατού κατοχής (Δίκαιο να σου πετύχει!). Έτσι έγινε και με την Ελλάδα στην Κατοχή. Μόνο που εδώ τα έξοδα του στρατού Κατοχής φαίνεται πως υπερέβαιναν κάθε μέτρο. Σύμφωνα με όσα γράφει ο Αντώνης Μπρεδήμας (καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ένας από τους εκπροσώπους της ελληνικής κυβέρνησης κατά τη συζήτηση στο Δικαστήριο της Χάγης της προσφυγής της Γερμανίας κατά της Ιταλίας για την περίπτωση του Διστόμου) στην εφημερίδα Αυγή (7 Μάρτη 2010), «η ίδια η Γερμανία συνειδητοποίησε ότι η διατήρηση της δημόσιας τάξης και ασφάλειας στην Ελλάδα ήταν η προϋπόθεση για την ισχυροποίησή της στη χώρα, ιδιαίτερα μετά τις εξελίξεις στο μέτωπο της Β. Αφρικής. Και αυτό δεν θα ήταν κατορθωτό με τη συνέχιση της αφαίμαξης από την Ελλάδα αυτών των τεράστιων ποσών (το κόστος κατοχής για την Ελλάδα αντιστοιχούσε στο 114% του ΑΕΠ της, ενώ σε άλλες κατεχόμενες χώρες το ποσοστό αυτό ήταν: 18% για την Ολλανδία, 24% για το Βέλγιο και 69% για τη Νορβηγία). Έτσι, προκειμένου να συνεχιστεί η χρηματοδότηση των στρατιωτικών δυνάμεων της Γερμανίας στην Ελλάδα (αλλά στην πράξη και σε άλλες περιοχές, όπως λ.χ. στη Βόρεια Αφρική), χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος του δανείου, ώστε να “ελαφρυνθεί” η κοινωνική πίεση σε βάρος των Ελλήνων, αφού τα δανεικά θα επιστρέφονταν κάποια στιγμή».

Στην ουσία, δηλαδή, το κατοχικό δάνειο ήταν έμπρακτη αναγνώριση από Ιταλία-Γερμανία ότι ως κατοχικές δυνάμεις ξόδευαν περισσότερα απ’ όσα μπορούσε να αντέξει η τότε ασθενική ελληνική οικονομία, και επομένως δέχονταν ότι το επιπλέον ποσό το «δανείζονται» και υποχρεούνται να το επιστρέψουν. Άλλωστε, «οι ίδιες οι κατοχικές δυνάμεις είχαν αναγνωρίσει τον νομικό χαρακτήρα του δανείου: αφενός, η ίδια τη Συμφωνία της 14.3.1942 προέβλεπε ότι ‟Η οριστική ρύθμιση των καταβολών της Ελληνικής Κυβέρνησης δύναται να λάβει χώραν αργότερον„ , αφετέρου ο ίδιος ο Χίτλερ είχε αναγνωρίσει το νομικό χαρακτήρα του Κατοχικού Δανείου και είχε δώσει εντολή να αρχίσει η διαδικασία εξόφλησης του (ήδη μέχρι το τέλος της Κατοχής είχαν εξοφληθεί δύο δόσεις του δανείου)» (στο ίδιο).

Το ύψος του κατοχικού δανείου

Ο ιστορικός Χάγκεν Φλάισερ σε συνέντευξή του στο Έψιλον (26/06/2011) αναφέρει τα εξής: «Ανακάλυψα στα μέσα της δεκαετίας του '70, στα υπόγεια των γερμανικών αρχείων, ένα εκτενέστατο υπόμνημα της τράπεζας του Ράιχ. Υπολογίζει ότι τα ποσά του Κ.Δ. ανέρχονται στα 568 εκατομμμύρια μάρκα, από τα οποία οι Γερμανοί είχαν επιστρέψει 92 εκατομμύρια μάρκα - την τελευταία δόση, μάλιστα, στις 6/10/1944, έξι μέρες προτού να αποχωρήσουν από την Αθήνα (…) Με τη σημερινή αγοραστική αξία, το χρέος του Κ.Δ. -άτοκα, όπως το επέβαλαν οι κατακτητές το 1942!- ανέρχεται περίπου στα 6 δισεκατομμύρια ευρώ».

Ο Μπρεδήμας (στο ίδιο) αναφέρει: «Όσον αφορά το ύψος των ελληνικών αξιώσεων εκ του Κατοχικού Δανείου, παρότι προβάλλονται διαφορετικά ποσά, ανάλογα με την πηγή προέλευσης, το ποσό αυτό φαίνεται, σύμφωνα με λογικούς υπολογισμούς, να κυμαίνεται γύρω στα 400-450 εκ. σταθερά μεταπολεμικά μάρκα. Το βασικότερο όμως ζήτημα είναι αυτό των τόκων, από το 1944 μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα, μέθοδος υπολογισμού τους σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο δεν υπάρχει. Ο υπολογισμός που έχει γίνει λαμβάνει υπόψη ένα μικρό επιτόκιο της τάξεως του 3%. Με βάση αυτή τη μέθοδο, υπολογίζεται ότι οι τόκοι για τη Γερμανία από το 1944 μέχρι το 1994 ανέρχονται στο ποσό των 3,5 δισ. δολαρίων. Σ’ αυτό το ποσό θα πρέπει να προστεθούν οι τόκοι των ετών 1995-2010, οπότε το ύψος τους ανεβαίνει σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα».