Θέλουμε μόνο μ’ αυτό το σημείωμα να ξεκαθαρίσουμε τη θέση μας στο επίπεδο της πολιτικο-ιδεολογικής σύγκρουσης στην οποία από τους τέσσερις πιο μεγάλους μουσικούς μόνο ο Σαββόπουλος και ο Θεοδωράκης ενεπλάκησαν ανοιχτά ακριβώς εξαιτίας της φύσης των τραγουδιών τους. Έγιναν έτσι τα καλλιτεχνικά σύμβολα δύο στρατοπέδων που τώρα αντιπαρατίθενται ανοιχτά και έντονα στο πολιτικό επίπεδο, επειδή το τραγούδι είναι εκείνος ο τομέας της καλλιτεχνικής δημιουργίας που πιο πολύ από όλους αγγίζει τις μάζες. Δεν είναι τυχαίο ότι ξεκίνησαν και οι δυο σαν τροβαδούροι του μεγάλου μεταπολεμικού δημοκρατικού λαϊκού κινήματος και έφτασαν να γίνουν όχι μόνο καλλιτεχνικοί εκπρόσωποι της κορύφωσής του, που ήταν η μεγάλη αντιφασιστική εξέγερση του Πολυτεχνείου, αλλά και πρώτης γραμμής πολιτικοί και ιδεολογικοί αγκιτάτορες της. Αυτή η διπλή τους ιδιότητα καθόρισε τη ζωή τους ως το τέλος. Έτσι από τη μια μεριά η μουσική τους, έδωσε έμπνευση και πλούτισε ιδεολογικά και αισθητικά αυτό το λαό σε μια μεγάλη επαναστατική στιγμή του, πράγμα που αυτός θα το χρωστάει για πάντα και στους δυο, ενώ από την άλλη η φύση του κοινού τους υποχρέωσε και τους δυο να συνεχίσουν να κρατάνε μια ενεργητική πολιτική στάση ακόμα και όταν αυτό το κοινό αποστρατεύτηκε πολιτικά. 

Και αποστρατεύτηκε όχι τόσο γιατί οι μεγάλες εξεγέρσεις, όπως κάθε άλλη έκρηξη, έχουν από τη φύση τους την ιδιότητα να απελευθερώνουν μια ενέργεια που έχει συσσωρευτεί στο διάβα πολλών χρόνων, οπότε οι ίδιες δεν κρατάνε πολύ, αλλά γιατί σ αυτήν την περίπτωση τα πολιτικά ρεύματα που είχαν ηγηθεί της εξέγερσης είτε διαλύθηκαν είτε αλώθηκαν από τα μέσα σε ένα νέου τύπου φασισμό, που κρατώντας προλεταριακές και αντιιμπεριαλιστικές σημαίες κατάφερε να δηλητηριάσει και να καταπιεί όχι μόνο αυτό το μεγάλο κίνημα, αλλά όλα τα συγκαιρινά του στον κόσμο.  

Το κοσμο-ιστορικό πλήγμα μπροστά στο οποίο βρέθηκε μια μεγάλη λαϊκή εξέγερση 

Στην πραγματικότητα αυτή τη γενικότερη αρνητική εξέλιξη την έκρινε ένα κοσμο-ιστορικό γεγονός. Πρόκειται για την ήττα της παγκόσμιας προλεταριακής επανάστασης και της παγκόσμιας αριστεράς από τους αστούς νέου τύπου που άρπαξαν αρχικά σαν ανανεωτές του κομμουνισμού και εκδημοκρατιστές, την εξουσία στις σοσιαλιστικές Ρωσία και Κίνα στο δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα και σύντομα τις μετατρέψανε στο αντίθετό τους. Αυτές οι δυο χώρες καμώνονται σήμερα πως θα απελευθερώσουν τους λαούς από το δυτικό μονοπωλιακό κεφάλαιο ενώ έχουν γίνει οι ίδιες η βάση του πιο συγκεντρωμένου και πιο επιθετικού κρατικο-μονοπωλιακού κεφάλαιου στην ιστορία, το οποίο, επειδή έρχεται καθυστερημένο στη μοιρασιά του κόσμου, σχεδιάζει να ληστέψει με έναν παγκόσμιο πόλεμο όχι μόνο τους παλιούς, κυρίως φιλελεύθερους ιμπεριαλιστές, αλλά να υποδουλώσει στην πιο φρικτή σκλαβιά τους ίδιους τους λαούς. Ετοιμάζονται να κάνουν αυτός που πρώτος έκανε ο ιμπεριαλισμός του γερμανικού Ράιχ. Όμως ο νέος αυτός ιμπεριαλισμός δεν κινήθηκε εξωτερικά και ανοιχτά αντικομμουνιστικά, όπως ο χιτλερικός, αλλά κινήθηκε κυρίως από τα μέσα σε κάθε χώρα και πρώτα μετέτρεψε σε φασιστικά όλα τα επαναστατικά μαρξιστικά κόμματα, προωθώντας αρχικά μέσα σε αυτά έναν αντιδραστικό, μικροαστικού τύπου αντικαπιταλισμό και αντιιμπεριαλισμό. Στη συνέχεια αυτούς τους ψευτοαριστερούς πολιτικούς βρικόλακες που δημιούργησε, τους ένωσε με τα κλασικά φασιστικά πολιτικά ρεύματα στα οποία μετά την «περεστρόικα» εύκολα διείσδυσε. Έτσι τελικά όλους μαζί τους κατέβασε στους δρόμους σαν μεγάλα μαζικά κινήματα με ένα παγκόσμιο σύνθημα: «Κάτω το σύστημα». Αυτό σημαίνει, κάτω η παλιά αστική τάξη, κάτω οι παλιοί ιμπεριαλιστές, ζήτω οι μη προνομιούχοι και το έθνος, που στην πράξη μεταφράζεται σε ενότητα με τους ρωσοκινέζους τάχα εθνικούς ιμπεριαλιστές ενάντια στους φιλελεύθερους παγκοσμιοποιητές. Αυτά τα κινήματα τα οποία ονομάζουμε φαιο-«κόκκινα», μοιάζουν επαναστατικά αλλά είναι το αντίθετο τους. Γιατί ενώ στα επαναστατικά οι μάζες καταστρέφουν το κράτος της εκμεταλλεύτριας τάξης στηριγμένες στις δικές τους δυνάμεις και στην εσωτερική τους δημοκρατία, στα φαιο-«κόκκινα» ηγούνται φασιστικά κόμματα που βάζουν μπροστά κάποιες δήθεν αυθόρμητες μαζικές οργανώσεις για να καταλάβουν εκείνα τον κρατικό μηχανισμό και να φέρουν στην εξουσία τους πιο αρπακτικούς κρατικο-ολιγάρχες Στη χώρα μας χάρη στα φαιο-«κόκκινα» κινήματα, τα οποία καθοδηγεί πολιτικά ένα μέτωπο που ξεκινάει από τη μικροαστική ριζοσπαστική «αριστερά» και φτάνει ως την πιο φασιστική ακροδεξιά, έχουν έρθει τα τελευταία χρόνια στην εξουσία οι πιο αρπακτικοί κρατικο-ολιγάρχες. Αυτούς τους δημιούργησε μετά τη δικτατορία ένα ρωσόδουλο διακομματικό μπλοκ εξουσίας με πρωτεργάτες τους πρωθυπουργούς Α. Παπανδρέου, Καραμανλή τον Β΄ και τους διαδόχους τους. Τέτοιοι είναι οι Κόκκαλης, Μπόμπολας, Μυτιληναίος, Κοπελούζος, Γερμανός και πιο πρόσφατα οι δημιουργημένοι απευθείας από το ρωσοκινέζικο μονοπώλιο Σαββίδης, Προκοπίου, Μαρινάκης, Μελισσανίδης.  

Τα πιο μεγάλα φαιο-«κόκκινα» κινήματα τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας ήταν το κίνημα των Αγανακτισμένων και το κίνημα των Τεμπών. Οι Αγανακτισμένοι τα έβαλαν με τους ευρωπαίους δανειστές ενώ ήταν οι ίδιοι οι ρωσόφιλοι που με πρωθυπουργούς ντυμένους ευρωπαίους και «κινήματα κατοίκων» ή τάχα «ταξικά» χρεωκόπησαν τη χώρα κάνοντας σαμποτάζ της βιομηχανίας και δυναμώνοντας την κρατικο-γραφειοκρατική διαφθορά. Με τα Τέμπη οι ρωσόφιλοι τα βάλαν με το ευρωπαϊκό κεφάλαιο που κινούσε τους συρμούς και αθώωσαν το δολοφόνο, δηλαδή την κρατική γραφειοκρατία και τον ανατολικό κρατικο-ολιγάρχη Μπόμπολα, που ήταν αντίστοιχα οι υπεύθυνοι για την κίνηση στις γραμμές και την τηλεδιοίκηση-σηματοδότηση. Τα δυο κινήματα ήταν εξαιρετικά μαζικά επειδή οι ρωσόφιλοι φασίστες αξιοποίησαν το μίσος του λαού για το μαρτύριο της πτώσης του βιοτικού του επίπεδου στο οποίο τους έχει ρίξει κυρίως το δικό τους αντιβιομηχανικό σαμποτάζ (στα Τέμπη το σαμποτάζ της σιδηροδρομικής βιομηχανίας) σε συνδυασμό με την καταστροφή του ταξικού εργατικού κινήματος από όλη την αστική τάξη, φασιστική ανατολική και φιλελεύθερη δυτική.  

Οι δυο μουσικοί μπροστά στη μεγάλη οπισθοδρόμηση: Η ντροπιαστική κατάληξη του Θεοδωράκη και η αντίσταση του Σαββόπουλου

Είναι αυτό το κοσμο-ιστορικό πισωγύρισμα με επαναστατικό πρόσωπο που υποχρέωσε τους δυο συνθέτες όχι μόνο να περπατήσουν μόνοι τους, δηλαδή χωρίς να παίρνουν πολιτικά φώτα από το κίνημα που με τόσο ταλέντο και δύναμη έκφρασαν καλλιτεχνικά, αλλά να πρέπει να φωτίσουν εκείνοι πολιτικά όσο μπορούσαν με τις ιδεολογικές αποσκευές που είχαν ο καθένας τους, τις απογοητευμένες μάζες. Και έκαναν ένα από τα δυο: Είτε σύρθηκαν πολιτικά πίσω από αυτό το νέο φασισμό, είτε αντιστάθηκαν σε αυτόν. Έτσι ο μεν Θεοδωράκης κατέληξε ντροπιαστικά σαν επιθετικός εθνικιστής, κυνηγός του μικρού μακεδονικού έθνους, και το χειρότερο σαν αντισημίτης και φίλος της “Χρυσής Αυγής” ενώ ο Σαββόπουλος αντιστάθηκε σ αυτά τα αίσχη και έμεινε με το δημοκρατισμό. Δηλαδή από τους δυο ναυαγούς πολιτικούς και βάρδους μιας μεγάλης λαϊκής εξέγερσης ο ένας βγήκε στην ακτή του φασισμού μαζί με τον Ελύτη και το Ρίτσο και δίχως τον Βάρναλη, τον Λειβαδίτη και τον Καμπανέλη κι ό άλλος στην ακτή του αστικού δημοκρατισμού όπου τον οδήγησαν τελικά οι στίχοι των τραγουδιών που κυρίως ο ίδιος έγραφε και άλλαζαν όσο άλλαζε ο ίδιος.  

Μέσα λοιπόν σε αυτές τις παγκόσμιες και ειδικά στις ελληνικές συνθήκες δύσκολα μπορεί κανείς να κατηγορήσει το Σαββόπουλο για ασυνέπεια απέναντι στην αριστερά και για νεοδημοκρατική κατρακύλα όταν αυτό που εμφανίζεται σήμερα στη μεγάλη του πλειοψηφία σαν αριστερά, δηλαδή οτιδήποτε πολιτικά οργανωμένο εκτός από την ΟΑΚΚΕ, κάνει κριτική στη ΝΔ από τα δεξιά και μάλιστα από την πλευρά του φαιο-«κόκκινου» φασισμού. Τουλάχιστον στη στελεχική της συγκρότηση η ΝΔ είναι ακόμα ένα φιλοευρωπαϊκό- αστοδημοκρατικό κόμμα παρόλο που είναι φιλοπουτινική η ηγεσία της (ανοιχτά ο Καραμανλής και ο δελφίνος του Δένδιας, καλυμμένα ο «φιλελεύθερος» Μητσοτάκης). 

Οφείλουμε ωστόσο, αναγνωρίζοντας πάντα την πολιτική τόλμη του Σαββόπουλου να σταθεί απέναντι στους φαιο-«κόκκινους» οπότε και σε ένα μεγάλο μέρος του κοινού του, να ξεκαθαρίσουμε ότι ούτε αυτός μπόρεσε να κρατήσει αναμμένο για πολύ εκείνο το φως από τη μεγάλη λαϊκή εξέγερση, που έδειχνε το δρόμο για μια άλλη κοινωνία, αυτή που πολλά τραγούδια του εύγλωττα την έκφρασαν για κάποια χρόνια ακόμα και μετά την πτώση της δικτατορίας. Την αδυναμία του αυτή την εξηγούμε με την απογοήτευση του από την ταξική και λαϊκή συλλογικότητα μιας αριστεράς που κι αυτός, όπως πολλοί άλλοι δημοκράτες, λαθεμένα την ταύτισε με την εξουσία του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ ή με τις μεθόδους χειραγώγησης του λαού από το ψευτοΚΚΕ. Αυτή η απογοήτευση τον έστρεψε στην αναζήτηση μιας λαϊκής συλλογικότητας στο επίπεδο του έθνους, και στην προκειμένη περίπτωση ενός μυθικού ελληνισμού που τον θεώρησε πολύ ευρύτερο, ανώτερο και πιο παγκόσμιο από τον ελλαδικό. Αυτή η αδυναμία του τον οδήγησε στο να υποστηρίξει ακόμα και το στρατό σαν παράγοντα της εθνικής και λαϊκής ενότητας την ώρα που η λεγόμενη «εθνική πολιτική», που αυτός εκφράζει, είναι σε όλη την περίοδο μετά τον β΄ παγκόσμιο άδικη και επιθετική και στέλνει όχι μόνο την Ελλάδα αλλά όλα τα Βαλκάνια σε ουσιαστική σύγκρουση με τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες και στο στρατόπεδο των νεοχιτλερικών. Όμως πιστεύουμε ότι το κύριο και στην ποίηση και στην πολιτική πρακτική του Σαββόπουλου ήταν ότι αυτή η εθνική συλλογικότητα έμεινε γι αυτόν δημοκρατική και γι αυτό φιλική και προς την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας. 

Αυτό φάνηκε στο δημοκρατικό και πατριωτικό τρόπο με τον οποίο τοποθετήθηκε σε εκείνο το ζήτημα που αποτελεί τη λυδία λίθο της παγκόσμιας πολιτικής σήμερα. Στάθηκε δηλαδή με σαφήνεια πολιτικά και σαν καλλιτέχνης στο πλευρό της Ουκρανίας σε αντίθεση με το διπρόσωπο πρωθυπουργό και τον πιο ανοιχτά ρωσόφιλο υπουργό άμυνας, οι οποίοι υπερασπίζουν την Ουκρανία μόνο όταν βρίσκονται στο εξωτερικό για να κρύψουν τη φιλορώσικη στρατηγική τους από την Ευρώπη, αλλά ποτέ δεν φέρνουν αυτό το ζήτημα στην εσωτερική πολιτική διαμάχη. Έτσι η ελληνική κοινή γνώμη υποκύπτει στο ουκρανικό όλο και περισσότερο στην πολύ πιο ισχυρή προπαγάνδα των ρωσόφιλων. Πιστεύουμε ότι αυτός είναι ο κύριος λόγος που οι καρέκλες των αρχηγών της «αριστεράς», όπως και του εθνοφασισμού ήταν άδειες στην κηδεία του Σαββόπουλου. Όμως δεν ήταν ο μόνος. Ούτε οι φαιοί, ούτε οι «κόκκινοι» συγχώρησαν στο Σαββόπουλο ότι δεν τους ακολούθησε στα δυο μεγάλα «αντισυστημικά» κινήματα τους. Όταν μάλιστα το πρώτο, οι Αγανακτισμένοι, έφερε στην εξουσία τον ΣΥΡΙΖΑ, εκείνος υποστήριξε ανοιχτά τη ΝΔ ακριβώς σε κόντρα με αυτόν. Αυτή ήταν γενικότερα όλη η στάση του πολιτικού Σαββόπουλου, που αποτυπώθηκε και στα τραγούδια του από το 79 ως το 89 όπου αυτός έκανε κριτική στο σοσιαλφασισμό που έπαιρνε την εξουσία σαν ΠΑΣΟΚ και σαν Σύριζα, αλλά βαδίζοντας ταυτόχρονα όλο και περισσότερο προς τον αστικό και όχι προς τον λαϊκό δημοκρατισμό. Έτσι η ψευτοαριστερά προτίμησε με τις άδειες καρέκλες να εκτεθεί στη βάση της η οποία ακόμα αγαπάει τα τραγούδια του παρά να εκθέσει αυτή τη βάση στον κίνδυνο να αμφιβάλει για το πόσο μεγάλο εχθρό της πρέπει να θεωρεί τον δημοκράτη Σαββόπουλο.  

Η πραγματική επαναστατική αριστερά και η ψεύτικη απέναντι στο Σαββόπουλο. Οι δυο γραμμές για τα μέτωπα μπροστά στο μεγάλο σφαγείο

Στην πραγματικότητα είναι στη στάση τους απέναντι στον Σαββόπουλο που φαίνεται και πιο γλαφυρά η διαφορά για το πως απαντάει η πραγματική επαναστατική αριστερά σε σχέση με την ψεύτικη στο ερώτημα σε ποιον ιμπεριαλισμό πρέπει να συγκεντρώσει ο λαός τα κύρια πυρά του μπροστά στο παγκόσμιο πολεμικό σφαγείο του οποίου τώρα ζούμε τα πρώτα εισαγωγικά επεισόδια καθαρά στην Ουκρανία και πολύ πιο σύνθετα στη Μέση Ανατολή. Η απάντηση είναι ότι οι προλετάριοι επαναστάτες πρέπει πρώτα να τελειώσουν με τους ρωσοκινέζους χιτλερικούς ιμπεριαλιστές αξιοποιώντας και την αντίθεση των δυτικών ιμπεριαλιστών σε αυτούς, και να προωθήσουν την ενότητα τους με τους αληθινά δημοκρατικούς ανθρώπους, πολλοί από τους οποίους, επειδή δεν είναι ακόμα μαζική η πραγματική επαναστατική αριστερά, ακολουθούν τα αστοδημοκρατικά κόμματα. Πρέπει κυρίως μέσα από αυτή τη μακριά και σύνθετη μάχη αυτή η αριστερά να συγκροτήσει ξανά και σε ανώτερο επίπεδο από όσο επί Τρίτης Διεθνούς το πιο συνεπές πολιτικό απόσπασμα του τωρινού αντιφασιστικού στρατοπέδου. Πρόκειται για το πολιτικό απόσπασμα της παγκόσμιας εργατικής τάξης και γενικά των εκμεταλλευομένων και καταπιεσμένων όλης της γης, το απόσπασμα της σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής επανάστασης. Αυτό ενώ θα συνεργάζεται με όσες τάξεις αντιστέκονται στους νεοχιτλερικούς θα αντιπαλεύει την προσπάθεια των εκμεταλλευτριών τάξεων να πληρώνουν κυρίως οι φτωχοί το κόστος του πολέμου ενώ εκείνες θα συνεχίσουν να πλουτίζουν. Είναι επίσης αυτό το απόσπασμα, το οποίο αφού οι λαοί νικήσουν μετά από απέραντες θυσίες τους νέους Χίτλερ θα μπορέσει να καταπιαστεί για την τελική μάχη με όλους εκείνους που μετά το σφαγείο θα θελήσουν να επιμείνουν σε οποιονδήποτε ιμπεριαλιστικό δρόμο για την ανθρωπότητα. Η ψευτοαριστερά, που ακολουθεί τους σοσιαλφασίστες κάνει το αντίθετο. Ισχυρίζεται πως πρέπει να νικήσει τους πιο παλιούς και τους πιο πλούσιους δυτικούς ιμπεριαλιστές συμμαχώντας με τους ρωσοκινέζους ιμπεριαλιστές τους οποίους θεωρεί είτε φίλους, είτε, στην καλύτερη περίπτωση, δευτερεύοντες εχθρούς. Αλλά όποιος πολεμήσει για οποιονδήποτε λόγο, στη μεγάλη μάχη δίπλα στους νεοχιτλερικούς ή ακόμα κάνει πως είναι ουδέτερος απέναντί τους θα συντριβεί και θα τελειώσει πολιτικά στην πιο μεγάλη και αιώνια ντροπή.  

Αυτό που κατάλαβε ο δημοκράτης και έντιμος Σαββόπουλος είναι ότι δεν έπρεπε να πάει με αυτούς. Κατάλαβε δηλαδή ποιους κατ’ αρχήν έπρεπε να αφήσει. Και μάλιστα στάθηκε απέναντι τους πράγμα που ήταν το πιο δύσκολο. Οι άδειες καρέκλες, κυρίως αυτές της ψεύτικης αριστεράς, στην κηδεία του είναι η πιο μεγάλη πολιτική του παρακαταθήκη στον ελληνικό λαό. Γιατί έτσι προστάτεψε το Πολυτεχνείο της 17 του Νοέμβρη του 1973 και δεν το άφησε να λερωθεί από τους προστάτες της «17Ν» . Γι αυτό πρέπει να τον τιμάμε και σαν έναν πραγματικό δημοκράτη εκτός από σπουδαίο μουσικό. Έτσι τα τραγούδια του δεν θα μείνουν ποτέ ορφανά καθώς δεν θα ντρέπονται για το δημιουργό τους στα πολύ δύσκολα χρόνια που ετοιμάζουν για τη χώρα μας και όλο τον πλανήτη οι ρωσοκινέζοι ιμπεριαλιστές και τα ντόπια τσιράκια τους. Έτσι θα ζυμώνονται κι αυτά στις ψυχές του λαού μαζί με τα νέα τραγούδια που θα ξεπηδήσουν, από τα ακόμα πιο μεγάλα και πιο βαθιά Πολυτεχνεία που έρχονται.