Επειδή αυτή την καραμέλα με τη δήθεν ελληνική ΑΟΖ την πιπιλάνε χρόνια τώρα στη χώρα μας εθνικιστές και ρωσόδουλοι σε μια θαυμαστή συγχορδία, καλό είναι να ξεκαθαρίσουμε μερικές έννοιες του Διεθνούς Δικαίου, ώστε να δούμε σε ποια μεριά βρίσκεται το δίκιο και σε ποια το άδικο.
Βοηθό μας σ’ αυτή την «περιήγηση» θα έχουμε τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) για το Δίκαιο της Θάλασσας, το δημοσιευμένο κείμενο της οποίας μπορεί κανείς να το βρει στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, και συγκεκριμένα στην ιστοσελίδα https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A21998A0623%2801%29. Η Σύμβαση αυτή είναι επίσης γνωστή και ως Σύμβαση του Μοντέγκο Μπέι της Ιαμαϊκής και υπογράφτηκε στις 10 Δεκέμβρη του 1982.
Δυο λόγια για το εύρος του εναέριου χώρου σε σχέση με το εύρος των χωρικών υδάτων
Στη Νέα Ανατολή έχουμε ξαναασχοληθεί πιο αναλυτικά με το ζήτημα αυτό. Εδώ απλά θα θέλαμε να παραθέσουμε τι ακριβώς λέει και η παραπάνω Σύμβαση, πέρα από άλλα διεθνή νομικά κείμενα.
Συγκεκριμένα, στο ΤΜΗΜΑ 1, ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ, άρθρο 2, με τίτλο Νομικό καθεστώς της χωρικής θάλασσας, του εναέριου χώρου πάνω από την χωρική θάλασσα και του βυθού και του υπεδάφους του, αναφέρονται στις δύο πρώτες παραγράφους τα εξής:
«1. Η κυριαρχία του παράκτιου κράτους εκτείνεται, πέρα από την ηπειρωτική του επικράτεια και τα εσωτερικά του ύδατα και, στην περίπτωση αρχιπελαγικού κράτους, πέρα από τα αρχιπελαγικά του ύδατα, στην παρακείμενη θαλάσσια ζώνη που ορίζεται ως χωρική θάλασσα.
2. Η κυριαρχία αυτή εκτείνεται και στον εναέριο χώρο πάνω από τη χωρική θάλασσα, καθώς και στο βυθό και υπέδαφός της».
Τι σημαίνουν αυτά σε απλά ελληνικά;
Πρώτον, ότι η επέκταση της «χωρικής θάλασσας» (συνήθως τα λέμε «χωρικά ύδατα») είναι κυριαρχία του παράκτιου κράτους και όχι απλό κυριαρχικό δικαίωμα, όπως στην περίπτωση της ΑΟΖ. Είναι σαν να επεκτείνεται το έδαφος μιας χώρας και στη θάλασσα (επιφάνεια, βυθός, υπέδαφος). Όπως ένα κράτος ασκεί κυριαρχία στο έδαφός του, έτσι ασκεί κυριαρχία και στη χωρική του θάλασσα.
Δεύτερον, όταν λέει ότι η κυριαρχία αυτή εκτείνεται και στον εναέριο χώρο πάνω από τη χωρική θάλασσα, είναι ηλίου φαεινότερο ότι το εύρος του εναέριου χώρου ταυτίζεται με αυτό της χωρικής θάλασσας. Η διατύπωση είναι κάτι παραπάνω από σαφής. Άρα, η θέση ότι το Διεθνές Δίκαιο δίνει το δικαίωμα στην Ελλάδα να έχει άλλο εύρος εναέριου χώρου και άλλο χωρικής θάλασσας είναι καταφανώς παράνομη, με βάση και το Δίκαιο της Θάλασσας.
Λάθος το όλα ή τίποτα
Πάμε παρακάτω. Η «πάγια ελληνική θέση» (έτσι όπως τη διαμόρφωσε ο πρώτος μεταπολεμικός πρωθυπουργός υπηρέτης της ρώσικης πολιτικής Ανδρέας Παπανδρέου) κάνει λόγο για επέκταση στα 12 ναυτικά μίλια. Τι λέει η Σύμβαση;
Στο ΤΜΗΜΑ 2, ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ, Άρθρο 3: Εύρος της χωρικής θάλασσας αναφέρει: «Κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει το εύρος της χωρικής του θάλασσας. Το εύρος αυτό δεν υπερβαίνει τα δώδεκα ναυτικά μίλια, μετρούμενα από γραμμές βάσεως καθοριζόμενες σύμφωνα με την παρούσα σύμβαση».
Αυτό σημαίνει πάλι δυο πράγματα. Το πρώτο είναι ότι το δικαίωμα αυτό το έχει το κράτος χωρίς να ρωτήσει κανέναν άλλον. Είναι αυτό που λέμε «μονομερές δικαίωμα». Ενώ με την ΑΟΖ, όπως θα δούμε, ισχύει κάτι διαφορετικό. Όμως, όταν η Σύμβαση λέει ότι το εύρος αυτό δεν υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια, αυτό δε σημαίνει ότι το παράκτιο κράτος είναι υποχρεωμένο, αν θέλει να κάνει την επέκταση αυτή, να τα επεκτείνει στα 12 μίλια. Τα 12 μίλια είναι το ανώτατο όριο στο οποίο μπορεί αυτά να φτάσουν. Μπορεί δηλαδή σε άλλα σημεία τα μίλια να επεκταθούν από τα 6 στα 7, σε άλλα στα 8, σε άλλα στα 9, σε άλλα στα 10, στα 11 ή και μέχρι τα 12. Αυτό ας το κρατήσουμε, γιατί εδώ γίνεται από ελληνικής πλευράς μια σκόπιμη παρανόηση: ή 6 μίλια ή 12. Ή όλα ή τίποτε. Αυτό απλά δεν ισχύει.
Τι προβλέπεται για την ΑΟΖ στη Σύμβαση
Και φτάνουμε στο ζήτημα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) ενός παράκτιου κράτους.
Στο ΤΜΗΜΑ V: ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ, Άρθρο 56: Δικαιώματα, δικαιοδοσίες και υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους στην αποκλειστική οικονομική ζώνη, αναφέρεται:
«1. Στην αποκλειστική οικονομική ζώνη το παράκτιο κράτος έχει: α) κυριαρχικά δικαιώματα που αποσκοπούν στην εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων» κτλ. Πρόκειται γι’ αυτό που λέγαμε πριν: άλλο κυριαρχία και άλλο κυριαρχικό δικαίωμα.
Στην παράγραφο 2 αναφέρει: «2. Κατά την άσκηση των δικαιωμάτων του και την εκτέλεση των υποχρεώσεών του, σύμφωνα με την παρούσα σύμβαση, στην αποκλειστική οικονομική του ζώνη το παράκτιο κράτος λαμβάνει υπόψη του τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των άλλων κρατών και ενεργεί κατά τρόπο συνάδοντα με τις διατάξεις της παρούσας σύμβασης».
Και στο Άρθρο 59: Βάση για την επίλυση των διαφορών σε περίπτωση που η σύμβαση δεν παρέχει δικαιώματα ούτε δικαιοδοσίες στο εσωτερικό της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης, αναφέρει: «Στις περιπτώσεις που η παρούσα σύμβαση δεν παρέχει συγκεκριμένα δικαιώματα ή δικαιοδοσίες στο παράκτιο κράτος ή σε άλλα κράτη μέσα στην αποκλειστική οικονομική ζώνη, και προκύπτει σύγκρουση συμφερόντων ανάμεσα στο παράκτιο κράτος και άλλο κράτος ή κράτη, η διαφορά αυτή θα πρέπει να διευθετείται με βάση την αρχή της ευθυδικίας και υπό το φώς όλων των σχετικών πραγματικών περιστατικών, λαμβάνοντας υπόψη την αντίστοιχη σπουδαιότητα των συμφερόντων των μερών, καθώς και τη διεθνή κοινότητα στο σύνολό της».
Τι σημαίνουν όλ’ αυτά; Πρώτον, ότι η ανακήρυξη της ΑΟΖ από ένα παράκτιο κράτος δεν γίνεται με τον αυτοματισμό που προβλέπεται για την επέκταση των χωρικών υδάτων. Και είναι λογικό αυτό, γιατί στην τελευταία περίπτωση πρόκειται για 12 μίλια, ενώ στην ΑΟΖ πρόκειται για 200· οπότε, αν έχουμε δύο παράκτια κράτη με αντικριστές ακτές (όπως η περίπτωση της Ελλάδας με την Τουρκία) και το εύρος της θάλασσας ανάμεσά τους (στην περίπτωσή μας του Αιγαίου) δεν υπερβαίνει τα 400 μίλια, οπότε θα έπαιρναν από 200 η καθεμιά και ούτε γάτα ούτε ζημιά, τότε οι δύο χώρες πρέπει να κάνουν μια διευθέτηση μεταξύ τους, γιατί προκύπτει «σύγκρουση συμφερόντων», αφού και οι δυο να πάρουν από 200 μίλια ΑΟΖ δε γίνεται.
Δεύτερον, πώς γίνεται αυτή η διευθέτηση; Η Σύμβαση λέει «με βάση την αρχή της ευθυδικίας». Τι σημαίνει ευθυδικία; Απευθείας συζητήσεις και διαπραγματεύσεις! Κάτι δηλαδή που αποφεύγει η ελληνική πλευρά σαν το διάολο το λιβάνι! Και μάλιστα τονίζει η Σύμβαση ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα των μερών, καθώς και η διεθνής κοινότητα στο σύνολό της.
Πρακτικά τι γίνεται λοιπόν; Όπως εξηγεί στο Νewsit (βλ. σχετικά την ιστοσελίδα [https://www.newsit.gr/ellada/ti-einai-i-aoz-pos-tha-tin-oriothetisoyme-gia-na-ekmetalleytoyme-petrelaio-kai-fysiko-aerio/1890488/] o διεθνολόγος και στρατηγικός αναλυτής Θάνος Ντόκος: «Η Ελλάδα, αλλά και οποιαδήποτε χώρα, για να οριοθετήσει την ΑΟΖ θα πρέπει καταρχήν να τη διακηρύξει, αλλά η διαφορά με την υφαλοκρηπίδα είναι ότι η υφαλοκρηπίδα υπάρχει σαν νόμιμο δικαίωμα ενός κράτους είτε κανείς την οριοθετήσει είτε όχι, ενώ στην ΑΟΖ χρειάζεται η διακήρυξή της. Βεβαίως αυτό ισχύει για τις περιπτώσεις που δεν εμπλέκονται άλλα κράτη. Στην περίπτωση της χώρας μας προς τον νότο, γιατί εκεί είναι η δυσκολία που υπάρχει, είναι πολύ λιγότερα τα προβλήματα προς την Ιταλία, αν και εκεί είχαμε προβλήματα με την Αλβανία, αλλά προς τον νότο υπάρχουν άλλες 4 χώρες, με αποτέλεσμα τα δικαιώματα των ΑΟΖ τους να εμπλέκονται, δηλαδή η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Λιβύη και η Κύπρος. Άρα, για να μπορέσουμε να έχουμε μια αποκλειστική οικονομική ζώνη που να έχει νομική αξία, θα πρέπει όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές να συμφωνήσουν για τα όρια και, εάν δεν μπορούν να συμφωνήσουν μέσω πολυμερών ή διμερών διαπραγματεύσεων, όπως στην προκειμένη περίπτωση, τότε η επιλογή είναι προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης· η κάθε πλευρά, εφόσον συμφωνηθεί από κοινού προσφυγή, υποβάλλει το φάκελό της με τα επιχειρήματα νομικά και πολιτικά και το δικαστήριο παίρνει την απόφαση για το ποια είναι τα όρια της ΑΟΖ της κάθε χώρας».
Βέβαια, ο διεθνολόγος αναφέρει τα προβλήματα ανακήρυξης ελληνικής ΑΟΖ μόνο προς τα νότια και προς τα δυτικά. Ας αναλογιστεί κανείς πόσο μεγαλύτερο είναι το πρόβλημα με την οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία, που οι αποστάσεις είναι πολύ μικρότερες.
Με λίγα λόγια, δεν υπάρχει ΑΟΖ χωρίς δημόσια διακήρυξή της και χωρίς διαπραγματεύσεις με τα παρακείμενα και τα αντικείμενα παράκτια κράτη. Εδώ δεν πρόκειται για τις ΗΠΑ, π.χ., που έχουν μπροστά τους έναν Ειρηνικό κι έναν Ατλαντικό Ωκεανό με χιλιάδες μίλια έκταση. Εδώ πρόκειται για περιορισμένης έκτασης θάλασσες που τα συμφέροντα μιας πλευράς συγκρούονται με αυτά μιας άλλης και γι αυτό χρειάζονται διαπραγματεύσεις, διαιτησίες κλπ .
Συμπέρασμα: από τη στιγμή που δεν έχει διακηρυχθεί ελληνική ΑΟΖ και δεν έχουν γίνει σχετικές διαπραγματεύσεις με τις παρακείμενες και τις αντικείμενες χώρες για την ακριβή οριοθέτησή της, δεν υπάρχει ελληνική ΑΟΖ αλλά μόνο ένα δικαίωμα να υπάρξει ΑΟΖ κάτω από συγκεκριμένες διαδικασίες . Τόσο απλό είναι…
Πιο καθαρά δε γίνεται
Εκεί όμως που τα πράγματα ξεκαθαρίζονται ολότελα είναι με το άρθρο 74 της Σύμβασης:
«Άρθρο 74: Οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές
1. Η οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές πραγματοποιείται κατόπιν συμφωνίας με βάση το διεθνές δίκαιο όπως ορίζεται στο άρθρο 38 του καταστατικού του διεθνούς δικαστηρίου, με σκοπό την επίτευξη δίκαιης λύσης.
2. Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, τα ενδιαφερόμενα κράτη προσφεύγουν στις διαδικασίες που προβλέπονται στο μέρος XV.
3. Εκκρεμούσης της συμφωνίας που προβλέπεται στην παράγραφο 1, τα ενδιαφερόμενα κράτη, σε πνεύμα κατανόησης και συνεργασίας, καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για την επίτευξη προσωρινών διευθετήσεων πρακτικού χαρακτήρα και, κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, για να μην θέσουν σε κίνδυνο ή παρεμποδίσουν την επίτευξη οριστικής συμφωνίας. Οι διευθετήσεις αυτές δεν επηρεάζουν την τελική οριοθέτηση».
Η Ελλάδα και η Τουρκία είναι κατεξοχήν τέτοιες χώρες, αφού έχουν και προσκείμενες (περίπτωση Θράκης) και έναντι (περίπτωση Αιγαίου) ακτές. Αυτό το άρθρο λέει καθαρά ότι πρέπει να προηγηθεί συμφωνία μεταξύ των κρατών αυτών για την οριοθέτηση της ΑΟΖ τους.
Κι αν δεν συμφωνήσουν τα ενδιαφερόμενα κράτη, τότε τι γίνεται; Κι εδώ το άρθρο 74 μας λέει καθαρά ότι πρέπει να προσφύγουν στις διαδικασίες που προβλέπονται στο μέρος ΧV της Σύμβασης.
Και τι λέει το μέρος ΧV της Σύμβασης; Διαβάζουμε τα εξής:
ΜΕΡΟΣ XV: ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ – ΤΜΗΜΑ, 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 279: Υποχρέωση επίλυσης διαφορών με ειρηνικά μέσα
«Τα κράτη μέρη θα επιλύουν οποιαδήποτε μεταξύ τους διαφορά σχετικά με την ερμηνεία ή εφαρμογή της παρούσας σύμβασης με ειρηνικά μέσα σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 3 του χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και, για το σκοπό αυτό, θα επιδιώκουν λύση με τα μέσα που αναφέρονται στο άρθρο 33 παράγραφος 1 του χάρτη».
Ποια μέσα αναφέρονται στο άρθρο 33, παράγραφος 1, του καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ;
Διαβάζουμε σχετικά: «1. Σε κάθε διαφορά που η παράτασή της μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας τα ενδιαφερόμενα μέρη θα προσπαθούν πρώτα από όλα να λύσουν τη διαφορά τους με διαπραγματεύσεις, έρευνα, μεσολάβηση, συνδιαλλαγή, διαιτησία, δικαστικό διακανονισμό, προσφυγή σε τοπικούς οργανισμούς ή συμφωνίες ή με άλλα ειρηνικά μέσα της εκλογής τους (βλέπε την ιστοσελίδα: https://www.unric.org/el/index.php?option=com_content&view=article&id=14)
Μήπως είναι αυτά που ζητάει εδώ και δεκαετίες η Τουρκία και αρνείται επίμονα η Ελλάδα, προβάλλοντας το έωλο επιχείρημα ότι δεν μπορούμε να πάμε σε διαπραγματεύσεις με μια Τουρκία σε υπέρτερη θέση;
Αυτό που στην ουσία ισχύει είναι η ρώσικη θέση ότι τα προβλήματα του Αιγαίου και της Κύπρου πρέπει να παραμείνουν άλυτα στο διηνεκές, γιατί μόνο έτσι θα μπορεί η Ρωσία να παίζει το ρόλο του ενδιάμεσου και να κερδίζει και στις δύο χώρες βάζοντας τους πράκτορες της στη μια και στην άλλη χώρα να υποδαυλίζουν τις σοβινιστικές διαθέσεις των αρχουσών τάξεων. Μια μόνιμη λύση και των δύο αυτών προβλημάτων θα ήταν ο εφιάλτης της Ρωσίας. Γι’ αυτό βάζει κάθε φορά τους υποταχτικούς της, κυρίως στη δική μας χώρα, να σαμποτάρουν τις όποιες διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αξιοπρεπείς και μόνιμες λύσεις συμφέρουσες και για την Ελλάδα και για την Τουρκία και για την Κύπρο.
Για να επανέλθουμε στο θέμα μας. Όχι μόνο ειδικά και συγκεκριμένα, αλλά και γενικά το γράμμα και το πνεύμα της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας κινείται σε πλαίσια καταλλαγής και συμφιλίωσης των κρατών με αντικρουόμενα συμφέροντα. Ας δούμε τι λέει σχετικά το άρθρο 280.
Άρθρο 280: Επίλυση διαφορών με ειρηνικά μέσα που επιλέγουν τα μέρη
«Καμιά διάταξη του παρόντος μέρους δεν θίγει το δικαίωμα οποιωνδήποτε κρατών μερών να συμφωνήσουν οποτεδήποτε να επιλύσουν μια μεταξύ τους διαφορά σχετικά με την ερμηνεία ή την εφαρμογή της παρούσας σύμβασης με οποιοδήποτε ειρηνικό μέσα της εκλογής τους».
Επίσης το 283.
Άρθρο 283: Υποχρέωση ανταλλαγής απόψεων
«1. Όταν μεταξύ κρατών μερών προκύψει διαφορά σχετικά με την ερμηνεία ή εφαρμογή της παρούσας σύμβασης, τα μέρη στη διαφορά θα προχωρήσουν αμελλητί σε ανταλλαγή απόψεων για την επίλυσή της με διαπραγματεύσεις ή άλλα ειρηνικά μέσα».
Προσέξτε αυτό το «αμελλητί»· σημαίνει «χωρίς καθυστέρηση»…
Αλλά και για την υφαλοκρηπίδα η Σύμβαση προβλέπει ακριβώς τα ίδια.
Άρθρο 83: Οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές
«1. Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές πραγματοποιείται κατόπιν συμφωνίας με βάση το διεθνές δίκαιο, όπως αναφέρεται στο άρθρο 38 του καταστατικού του διεθνούς δικαστηρίου προκειμένου να επιτευχθεί μια δίκαιη λύση.
2. Αν η συμφωνία δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσα σε εύλογο χρονικό πλαίσιο, τα ενδιαφερόμενα κράτη προσφεύγουν στις διαδικασίες που προβλέπονται στο μέρος XV.
3. Εκκρεμούσης συμφωνίας όπως προβλέπεται στην παράγραφο 1, τα ενδιαφερόμενα κράτη σε πνεύμα κατανόησης και συνεργασίας θα καταβάλουν κάθε προσπάθεια για να συνάψουν προσωρινές διευθετήσεις πρακτικής φύσης και, κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, να μην θέτουν σε κίνδυνο ή παρεμποδίζουν την επίτευξη τελικής συμφωνίας. Αυτές οι διευθετήσεις δεν επηρεάζουν την τελική οριοθέτηση».
Το Αιγαίο είναι ανοιχτή ή ημίκλειστη θάλασσα;
Και κάτι τελευταίο. Επειδή μας έχουν πονέσει τ’ αυτιά ν’ ακούμε από εθνικιστές και σοσιαλφασίστες πως είναι έωλο το σχετικό τουρκικό επιχείρημα, ας δούμε συγκεκριμένα τι λέει η Σύμβαση γι’ αυτό το ζήτημα.
ΜΕΡΟΣ IX: ΚΛΕΙΣΤΕΣ Η ΗΜΙΚΛΕΙΣΤΕΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ, Άρθρο 122: Ορισμός
«Για τους σκοπούς της παρούσας σύμβασης “κλειστή ή ημίκλειστη θάλασσα” σημαίνει κόλπο, λεκάνη ή θάλασσα που περιβάλλεται από δύο ή περισσότερα κράτη και που συνδέεται με άλλη θάλασσα ή με τον ωκεανό με στενό δίαυλο, ή που αποτελείται καθ’ ολοκληρίαν ή κυρίως από τις χωρικές θάλασσες ή τις αποκλειστικές ζώνες δύο ή περισσοτέρων παράκτιων κρατών».
Όσο για το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται μεταξύ τους τα συνορεύοντα κράτη, βλέπε το Άρθρο 123: Συνεργασία κρατών που συνορεύουν με κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες
«Τα κράτη που συνορεύουν με κλειστή ή ημίκλειστη θάλασσα πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους στην άσκηση των δικαιωμάτων τους και την εκτέλεση των καθηκόντων τους σύμφωνα με την παρούσα σύμβαση».
Μετά απ’ όλ’ αυτά ελπίζουμε να έχουμε δώσει στον καλοπροαίρετο αναγνώστη να καταλάβει πώς έχουν τα σοβαρά αυτά ζητήματα. Λύσεις υπάρχουν και προβλέπονται από το Διεθνές Δίκαιο. Αρκεί να θέλει κανείς.
Το πιο πάνω άρθρο δημοσιεύτηκε στο φ. 536 της Νέας Ανατολής