Εδώ θα πρέπει να αναζητηθεί και η φύση και οι αιτίες του ίδιου του αποτυχημένου πραξικοπήματος.
Όλα έγιναν για να αναδείξουν τον Γέλτσιν αρχηγό της Ρωσίας και όλης της ΕΣΣΔ. Αυτός που συντρίφτηκε από αυτή την πολιτική μάχη ήταν αυτό που οι ίδιοι οι σοβιετικοί αποκαλούν «κέντρο» δηλαδή το κράτος, το κόμμα, ο στρατός, και η K.G.B. σε επίπεδο ΕΣΣΔ. Για να είμαστε πιο ακριβείς συντρίφτηκε αυτός ο μηχανισμός όχι στο σύνολο του αλλά σαν μηχανισμός που δεν ηγεμονεύεται καθαρά και ανοιχτά από τη Ρωσία και ακόμα συντρίφτηκε σαν μηχανισμός στον οποίο η Ρωσία δεν εκφράζεται με αυτόνομο τρόπο. Δεν θα ήταν ίσως υπερβολή να πούμε ότι οι τρεις μέρες 18, 19 και 20 του Αυγούστου, ήταν οι μέρες της δημιουργίας του ρώσικου κράτους.
Τι είχαμε μέχρι σήμερα;
Είχαμε ένα κράτος που ονομαζόταν ΕΣΣΔ. Ένα ομόσπονδο κράτος που αποτελούταν από 15 δημοκρατίες. Από δεκαπέντε ξεχωριστά έθνη. Ανάμεσα τους το πιο ισχυρό ήταν η Ρωσία με τα 2/3 του πληθυσμού και τα 9/10 της έκτασης της ΕΣΣΔ, μιας έκτασης που ξεκίναγε από τα σύνορα με τις Βαλτικές και την Ουκρανία και έφτανε μέχρι τον Ειρηνικό.
Την ένωση αυτή την πέτυχε το επαναστατικό ρώσικο προλεταριάτο του 1917 σε συνεργασία με το επαναστατικό προλεταριάτο και τους λαούς των υπόλοιπων εξαρτημένων και καταπιεσμένων από την τσαρική Ρωσία Εθνών. Αυτή ήταν μια εθελοντική ένωση εθνών που ρίζωσε σαν τέτοια κάτω από την καθοδήγηση των Λένιν και Στάλιν.
Η ουσιαστική εγγύηση αυτής της ένωσης ήταν η προλεταριακή εξουσία στην Ρωσία. Δίχως κόκκινη Ρωσία δεν θα μπορούσε να υπάρχει εθελοντική, δηλαδή πραγματική ένωση. Μόνο ο διεθνισμός του ρώσικου προλεταριάτου θα εμπόδιζε τον ηγεμονισμό της πανίσχυρης Ρωσίας μέσα στην ΕΣΣΔ. Είναι εξ’ αιτίας ακριβώς αυτού του διεθνισμού που το ρώσικο προλεταριάτο μπόρεσε να δώσει δυο μεγάλες εγγυήσεις ότι δεν θα επιχειρούσε ηγεμονία στις υπόλοιπες Δημοκρατίες. Η πρώτη ήταν ότι το σοβιετικό σύνταγμα επί Λένιν και Στάλιν πρόβλεπε ρητά το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης μέχρι τον πλήρη αποχωρισμό για όλα τα έθνη που αποτελούσαν την ΕΣΣΔ. Η δεύτερη ήταν ότι όλες οι δημοκρατίες είχαν τη δικιά τους κρατική και κομματική αυτονομία και αυτοτέλεια. Αυτό μάλιστα το δεύτερο δικαίωμα δεν το χρησιμοποίησε το ρώσικο προλεταριάτο φτιάχνοντας το δικό του ρώσικο κομμουνιστικό κόμμα και τη ξεχωριστή ρώσικη κρατική δομή, ακριβώς για να καθησυχάσει τα υπόλοιπα έθνη που δεν έπαψαν ποτέ να φοβούνται την αναβίωση του μεγαλορώσικου επεκτατισμού μέσα στα πλαίσια της ΕΣΣΔ.
Το ρώσικο προλεταριάτο εκφράστηκε μέσα από το ΚΚΣΕ και μέσα από την κρατική πανσοβιετική δομή.
Η άνοδος του ρεβιζιονισμού, δηλαδή της αστικής τάξης, στην εξουσία το 1956 σηματοδότησε την απαρχή της έντονης προσπάθειας της ρώσικης αστικής τάξης νέου τύπου να κυριαρχήσει μέσα στην ΕΣΣΔ. Η προσπάθεια αυτή είχε σαν αποτέλεσμα την συνταγματική τροποποίηση που απαγόρευσε την απόσχιση καταργώντας το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Η ρώσικη αστική τάξη κατόρθωσε να διεισδύσει και να κυριαρχήσει σ’ όλα τα κομματικά και κρατικά όργανα της ΕΣΣΔ συναντώντας όμως διαρκώς αντιστάσεις από όλα τα άλλα έθνη. Αυτή η αντίσταση εκδηλωνόταν όπως είναι φανερό και από τους αστούς ρεβιζιονιστές των άλλων εθνοτήτων σε όλες τις βαθμίδες του κόμματος και του κράτους παρ’ όλο τον ρεβιζιονιστικό χαρακτήρα και των δυο.
Δεν είναι τυχαίο που μέχρι σήμερα υπήρχε διάταξη του σοβιετικού συντάγματος που δεν επέτρεπε να είναι ρώσος ο πρωθυπουργός της χώρας. Και όμως σύμφωνα με τις τελευταίες ειδήσεις ο ίδιος ο πρωθυπουργός της ρώσικης κυβέρνησης του Γέλτσιν Σιλάγιεφ γίνεται ο νέος πρωθυπουργός της ΕΣΣΔ στη θέση του πραξικοπηματία Παβλόφ.
Το ένα ουσιαστικό αποτέλεσμα του πραξικοπήματος σε επίπεδο μηχανισμών εξουσίας είναι ακριβώς ο κατάλογος των ονομάτων που παράδωσε ο Γέλτσιν στον Γκορμπατσόφ για να σχηματιστεί μια νέα κυβέρνηση της ΕΣΣΔ που να έχει τη «λαϊκή εμπιστοσύνη». Πρόκειται για τον έλεγχο της κεντρικής εξουσίας από τη Ρωσία.
Αυτό το αποτέλεσμα δεν είναι το σημαντικότερο. Το σημαντικότερο είναι ότι πάνω στο πραξικόπημα ο Γέλτσιν έλεγξε όλο το στρατό που είναι σε ρώσικο έδαφος, δηλαδή όλο σχεδόν το σοβιετικό στρατό διορίζοντας τον ρώσο Κόμπετς υπουργό άμυνας της Ρωσίας.
Το ίδιο έκανε με την K.G.B. και με την τηλεόραση, το ίδιο με όλη τη στρατιωτική βιομηχανία της ΕΣΣΔ που σύμφωνα με δικό του διάταγμα περνάει κάτω από ρώσικο έλεγχο εφ’ όσον βρίσκεται – και όλη σχεδόν βρίσκεται – σε ρώσικο έδαφος.
Ακόμα με διάταγμα που εξέδωσε την ίδια μέρα της «νίκης» ο Γέλτσιν διόρισε απ’ ευθείας ο ίδιος νομάρχες – που δεν υπήρχαν πριν – σε όλη τη ρώσικη επικράτεια που θα τηρούν τις κεντρικές αποφάσεις. Ταυτόχρονα έβγαλε και διάταγμα που καταργεί όλους τους πρόεδρους των τοπικών σοβιέτ που δεν ακολούθησαν «τα διατάγματα του ρώσου πρόεδρου».
Αυτά που γίναν σε τόσες λίγες μέρες δεν θα μπορούσαν να γίνουν ούτε σε χρόνια.
Και όχι μόνο δεν θα μπορούσαν να γίνουν αλλά θα δημιουργούσαν πελώριες αντιθέσεις και μέσα στην ΕΣΣΔ και στο εξωτερικό.
Γι’ αυτό χρειαζόταν μια πρόφαση και αν αυτή δεν πρόκυπτε μόνη της από τα πράγματα θα έπρεπε να προκληθεί και προκλήθηκε.
ΕΝΑ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ – ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΚΡΥΒΕΙ ΕΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ
Από τα στοιχεία που διαθέτουμε μέχρι αυτή τη στιγμή το πραξικόπημα της Δευτέρας περισσότερο «στήθηκε» παρά ήταν πραγματικό. Ή αλλιώς, είχε μια πραγματική πλευρά, έκφραζε πραγματικές δυνάμεις και αντιθέσεις, αλλά ήταν υποταγμένο σ’ ένα σχέδιο εχθρικό προς εκείνο που προώθησαν οι εκτελεστές του. Αυτή ήταν η κύρια πλευρά του, η πλευρά εκείνη που υπηρέτησε τα στρατηγικά σχέδια των Γέλτσιν – Γκορμπατσόφ. Αυτή η πλευρά ήταν εκείνη που έκανε αυτό το πραξικόπημα μοναδικό σε γελοιότητα και καταδικασμένο από την αρχή σε αποτυχία.
Από την πραγματική του σκοπιά ήταν η αντίθεση του παλιού κομματικού και κρατικού μηχανισμού όλης της ΕΣΣΔ της κλασσικής εκτεταμένης νομενκλατούρας ιδιαίτερα των μεσαίων και ανώτερων στελεχών ενάντια στη βασική στρατηγική των Γέλτσιν – Γκορμπατσόφ, δηλαδή ενάντια στην κυριαρχία της ρώσικης μεγαλοαστικής τάξης νέου τύπου μέσα στο σοβιετικό κράτος και στη δικιά της ταχτική για τη μεγάλη επίθεση ενάντια στη Δύση.
Η αυτοκτονία, ίσως δολοφονία, δεν έχει σημασία, των Πούγκο και Αχρομέγιεφ μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος και η πραχτική περιθωριοποίηση του ΚΚΣΕ δείχνουν την υπαρχτή, την πραγματική αντίθεση που κίνησε το πραξικόπημα.
Όμως τα στοιχεία της πανεύκολης, δίχως μάχη ήττας του, δείχνουν ότι το πραξικόπημα αυτό προκλήθηκε και ελέγχθηκε από δυνάμεις πολύ ισχυρότερες από το ίδιο.
Πρόκειται για τα εξής στοιχεία που καταρρίπτουν τη γελοία θεωρία των νικητών και της Δύσης περί ενός ρώσικου λαού που νίκησε τα τανκς και τσάκισε τους πραξικοπηματίες. Κάθε πραξικόπημα που σέβεται τον εαυτό του συλλαμβάνει πριν καν εκδηλωθεί τον κύριο πολιτικό του αντίπαλο, στην προκείμενη περίπτωση τον Γέλτσιν. Ο Γέλτσιν όχι μόνο δεν συνελήφθη αλλά ανενόχλητος ανέβηκε σ’ ένα τανκς και άρχισε να βγάζει πύρινους λόγους ενάντια στους πραξικοπηματίες.
Ακόμα και τότε ήταν ευκολότατο να συλληφθεί μαζί με όλους τους υποστηριχτές του. Γιατί αυτοί δεν ξεπερνούσαν τους 2.000 στο τέλος της πρώτης μέρας και γίναν δεκάδες χιλιάδες μόνο όταν ο κόσμος άρχισε να ξεθαρρεύει ακριβώς επειδή ποτέ δεν εκδηλώθηκε επίθεση ενάντια στο ρώσικο κοινοβούλιο. Οι οργανωτές τόσων πραξικοπημάτων σ’ όλο τον κόσμο ποτέ δεν θα έκαναν το λάθος να αφήσουν μια αντιπολίτευση να διαδηλώνει.
Δεύτερο: Ο Γέλτσιν μέσα από το ρώσικο κοινοβούλιο είχε πρόσβαση σ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης στην τηλεόραση, είχε ραδιοφωνικό σταθμό τον ΣΚΟ που ποτέ δεν ενοχλήθηκε από τις δυνάμεις των πραξικοπηματιών και το κυριότερο είχε τηλεφωνική επικοινωνία με το στρατό και την K.G.B. Και όχι μόνο αυτό αλλά εξέδιδε και διαταγές προς αυτούς που γινόντουσαν σεβαστές. Όμως ξέρουμε ότι το κόψιμο των τηλεπικοινωνιών είναι η δεύτερη βασική αρχή κάθε πραξικοπήματος.
Τρίτο: Ο ίδιος ο Γέλτσιν αναγνώρισε πως ο αρχηγός της K.G.B. Κριουτσκόφ τον διαβεβαίωσε πως δεν θα γινόταν επίθεση στο ρώσικο κοινοβούλιο. Αν είναι ποτέ δυνατό να έχει υπάρξει και να τηρηθεί τέτοια διαβεβαίωση σε πραγματικό πραξικόπημα. Βέβαια ο Κριούτσκοφ δεν θα απόσπασε δίχως λόγο μια τόσο ευνοϊκή δήλωση από το Γέλτσιν και λίγο αργότερα μια ανάλογη και από τον Γκορμπατσόφ.
Τέταρτο: Οι πρώτες στρατιωτικές μονάδες που στάλθηκαν στο ρώσικο κοινοβούλιο «ενώθηκαν με το λαό». Αν είναι ποτέ δυνατόν τέτοιος δημοκρατικός αυθορμητισμός σε επίπεδο ολόκληρης στρατιωτικής μονάδας δίχως ένα πανίσχυρο επαναστατικό λαϊκό και δημοκρατικό κίνημα μέσα στο στρατό, πράγμα που ποτέ δεν πληροφορηθήκαμε. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε την είδηση του βασικού πραχτορείου ειδήσεων της περεστρόικα, Ιντερφάξ, σύμφωνα με την οποία η επίλεχτη μονάδα Άλφα της K.G.B. αρνήθηκε να εκτελέσει τη διαταγή της επίθεσης ενάντια στο ρώσικο κοινοβούλιο. Κι όχι μόνο αυτό. Η διαταγή συζητήθηκε σε όλες τις βαθμίδες της μονάδας και πάρθηκε ομόφωνα η απόφαση να μην εκτελεστεί (“Monde”, 23.8). Τόσο δημοκρατική και λαϊκή επαναστατική K.G.B. δεν θα μπορούσε κανείς να φανταστεί.
Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία του στημένου πραξικοπήματος. Αυτά δείχνουν την κυρίαρχη πλευρά του. Αυτό είναι ανεξάρτητο από τη συνείδηση που είχαν οι πρωταγωνιστές του για το πραξικόπημα.
Ο ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΚΟΡΜΠΑΤΣΟΦ
Αν πάντως θέλουμε να κάνουμε μια υπόθεση για το πώς ενώνεται το πραγματικό πραξικόπημα με το στημένο θα χρειαστεί να διακρίνουμε το ρόλο του Γκορμπατσόφ από τα φανερά πολιτικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας.
Όλη η ομάδα που προβλήθηκε και πήρε, όσο πήρε, την ευθύνη αυτού του πραξικοπήματος ήταν άνθρωποι που τοποθετήθηκαν στις θέσεις τους από τον ίδιο τον Γκορμπατσόφ σα στενοί του συνεργάτες. Ο αντιπρόεδρος και αρχηγός του πραξικοπήματος Γενάγιεφ ψηφίστηκε μάλιστα μετά από πεισματική μάχη του ίδιου του Γκορμπατσόφ που επέμενε σε δεύτερη ψηφοφορία στο κοινοβούλιο της ΕΣΣΔ όταν η πρώτη απέτυχε. Το ίδιο ισχύει για τον Γιαζόφ, αρχηγό του στρατού, Κριούτσκοφ, αρχηγό της K.G.B., Παβλόφ, πρωθυπουργό, Πούγκο, υπουργό Εσωτερικών, Μπακλάνσι, πρόεδρο του συμβουλίου άμυνας και Λουκιάνοφ, πρόεδρο του ανώτατου Σοβιέτ.
Όλοι αυτοί οι άνθρωποι ήταν η επίσημη κρατική ηγεσία της ΕΣΣΔ, οι εκπρόσωποι του «κέντρου» ενάντια στο οποίο καταφερόταν διαρκώς ο Γέλτσιν ή οι συντηρητικοί όπως τους έλεγαν στη Δύση. Ο Γκορμπατσόφ εμφανιζόταν σαν δικός τους και ταυτόχρονα αντίπαλός τους παίζοντας τον γνωστό κεντρίστικο ρόλο του.
Τα σήματα που τους έδινε είναι γνωστά. Πέρα από τις διαρκείς πολιτικές του υπαναχωρήσεις σ’ αυτούς στο επίπεδο της οικονομικής πολιτικής αλλά και στην συμφωνία του στην αιματηρή επέμβαση στις βαλτικές το Γενάρη του περασμένου χρόνου δεν δίστασε να πει στις 25 του περασμένου Νοέμβρη στους εκπροσώπους του τύπου «ίσως υπάρχει ανάγκη μιας διχτατορίας».
Γι’ αυτό το πολιτικό ρεύμα έμπαινε χρονικά σαν όριο για μια τέτοιου είδους δράση η στιγμή της υπογραφής της ενωσιακής συνθήκης. Αυτή θα υπογραφόταν στις 20 του Αυγούστου και προβλεπόταν να την υπογράψουν μόνο 9 δημοκρατίες, πράγμα που σήμαινε υποχρεωτική βία στις υπόλοιπες στο βαθμό που η πολιτική αρχειακή γραμμή όλων αυτών ήταν «ακεραιότητα της ΕΣΣΔ». Αλλά και η αυτονόμηση της Ρωσίας οπότε και η κυριαρχία της σε ό,τι απόμεινε ήταν αντίθετη με την κλασσική πανσοβιετική τους γραμμή. Η συμφωνία της 20 του Αυγούστου δεν θα ‘πρεπε να υπογραφτεί.
Αν λοιπόν ο ίδιος ο Γκορμπατσόφ ή οι δικοί του άνθρωποι τους έδωσαν το πράσινο φως να κάνουν το πραξικόπημα παρέχοντας τους και τις ανάλογες εγγυήσεις είναι φυσικό αυτοί να κινήθηκαν. Αλλά ενώ αυτοί κινήθηκαν ο κύριος όγκος του στρατού και της K.G.B. ή δεν κινήθηκε ή σχεδιασμένα κινήθηκε εναντίον τους. Κάποιοι τους διαβεβαίωσαν ότι είναι μαζί τους και κάναν το αντίθετο.
Από κει βγαίνει η τεράστια άνεση του Γέλτσιν.
Ο μόλις εστεμμένος τσάρος πασών των Ρωσιών την ώρα που θα ανέβαινε στο τανκς της πλατείας του κοινοβουλίου θα ήταν ο πιο ασφαλής άνθρωπος αυτής της χώρας. Γιατί μπορεί να μην του ανήκε ο στρατός της ΕΣΣΔ αλλά του ανήκε ο στρατός της Ρωσίας δηλαδή το 80%, μπορεί να μην του ανήκε η K.G.B. της ΕΣΣΔ αλλά ασφαλώς η ρώσικη K.G.B. που έχει την έδρα της στη Ρωσία ήταν δική του. Και πώς αλλιώς γινόταν να εκπέμπει διαρκώς διαταγές όσο διαρκούσε το εναντίον του πραξικόπημα και πώς μπορούσε μετά το πραξικόπημα οι ρώσικες και όχι οι σοβιετικές δυνάμεις ασφαλείας να συλλάβουν τους πραξικοπηματίες;
Αυτά όλα δεν θα μπορούσαν να γίνουν με ένα Γκορμπατσόφ που δεν είναι με τον Γέλτσιν. Όχι μόνο γιατί ο Γκορμπατσόφ δεν πήγε ανοιχτά μαζί τους αλλά γιατί αμέσως μετά την επιστροφή του υπόγραψε και έγκρινε ό,τι είχε κάνει ο Γέλτσιν αλλά και ό,τι αποφάσισε μπροστά του να κάνει στη συνέχεια.
Με λίγα λόγια ο Γκορμπατσόφ ακινητοποίησε και συνέχισε να ακινητοποιεί τους αντίπαλους της ρώσικης Περεστρόικα. Χάρη σ’ αυτόν μπόρεσε τόσο εύκολα και το πραξικόπημα να τσακιστεί και το ΚΚΣΕ σαν τέτοιο να διαλυθεί και όλη η κρατική εξουσία να περάσει στη Ρωσία του Γέλτσιν.
ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΤΟΥ ΓΕΛΤΣΙΝ
Αν δει κανείς τα πράγματα ψύχραιμα και δίχως προκαταλήψεις θα διακρίνει κανείς σ’ αυτό το θυελλώδες τριήμερο δυο πραξικοπήματα. Εκείνο του «κέντρου», ένα αδύναμο πραξικόπημα πρόφαση, και εκείνο της Ρωσίας. Πραξικόπημα αποφασιστικό, με κάλυψη μέσα στο λαό και παγκόσμια υποστήριξη. Πραξικόπημα μιας έμπνευσης και ενός σχεδιασμού στο πραγματικό ύψος της K.G.B.
Μέσα σε τρείς μέρες άλλαξε όλο το σύνταγμα της ΕΣΣΔ, άλλαξε όλη η χώρα, άλλαξαν όλοι οι θεσμοί δεκαετιών, δίχως κανείς να διαμαρτυρηθεί. Είναι χαρακτηριστική η στάση όλων αυτών των αστών φιλελεύθερων, που ενώ υποστήριζαν την νομιμότητα της περεστρόικα, και το «ισχύον σύνταγμα» ενάντια στους κλασσικούς πραξικοπηματίες δεν είπαν λέξη που όλη αυτή η νομιμότητα και ολόκληρο αυτό το σύνταγμα πετάχτηκαν στο καλάθι των αχρήστων με προεδρικά διατάγματα ή διαρκείς αποφάσεις μιας βουλής που εκτελούσε ένα διαρκές πραξικόπημα. Αν ο Γέλτσιν ήταν ο τυπικός αστός φιλελεύθερος αφού θα τσάκιζε τους πραξικοπηματίες θα λειτουργούσε λίγο πολύ πάνω στο έδαφος που προηγήθηκε του πραξικοπήματος, στο προηγούμενο συνταγματικό έδαφος, του Γκορμπατσοφισμού.
Όμως εδώ δεν χωράνε αστικοί φιλελευθερισμοί, εδώ είναι το κέντρο του παγκόσμιου φασισμού. Η ίδια η γκορμπατσοφική περίοδος ήταν μια περίοδος αυθαιρεσίας ακόμα κι από την αστικοδημοκρατική πλευρά. Δίχως να δίνει λογαριασμό σε κανένα ο Γκορμπατσόφ σκάρωνε ένα στημένο ανώτατο Σοβιέτ με προκαθορισμένες αναλογίες αντιπροσώπων από αυτό το Σοβιέτ αποσπούσε εξαιρετικές εξουσίες με τις οποίες ταυτόχρονα υπονόμευε αυτό το Σοβιέτ προετοιμάζοντας την περίοδο Γέλτσιν. Ο Γέλτσιν μπορούσε άνετα να κινηθεί σ’ αυτήν την παράδοση. Είχε διδαχτεί από τον Γκορμπατσόφ ότι για να γίνει αυτό χρειαζόταν δυο πράγματα. Συμφωνία των ΗΠΑ, δηλαδή φιλοδυτική φρασεολογία, στο εξωτερικό και ανοχή, ή συμπάθεια από τις μάζες, χάρη σε μια προωθημένη δημοκρατική φρασεολογία στο εσωτερικό.
Η ήττα του «κέντρου» όχι μόνο σημαίνει το τέλος του κλασσικού σοσιαλφασισμού αλλά σημαίνει και το τέλος της περεστρόικα που έκφραζε ακριβώς την περίοδο κατά την οποία αυτό το κέντρο θα έπρεπε να διαλυθεί, να μετατραπεί σε πραγματικό κέντρο για να ξαναγεννηθεί σαν ρώσικο κέντρο. Το φανταστικό κέντρο της ΕΣΣΔ θα έπρεπε να αντικατασταθεί με το πραγματικό κέντρο, με μια νέα Ρωσία πια, επικεφαλής ανοιχτά μιας νέας ΕΣΣΔ.
Απέναντι λοιπόν σ’ ένα πραξικόπημα παλιού τύπου, αλλά φάντασμα, ήταν φυσικό να αντιπαραταχθεί ένα πραγματικό πραξικόπημα, αλλά γεμάτο πρωτοτυπία που χρησιμοποίησε και ίσως σχεδίασε και το πρώτο.
Το ότι ο Γκορμπατσόφ έμεινε αιχμάλωτος – πραγματικός ή με προσποίηση δεν έχει σημασία – και ο γενναίος Γέλτσιν τον απελευθέρωσε δεν είναι κάτι τυχαίο. Έπρεπε ο μεγάλος Ρώσος να απελευθερώσει τον τελευταίο μεγάλο ηγέτη του «κέντρου» μετατρέποντάς τον σε ένα απλό εξάρτημα της ρώσικης πολιτικής μηχανής.
Από αυτήν την άποψη τέλειωσε η περεστρόικα σαν μια δήθεν επανάσταση της ΕΣΣΔ.
Όπως τέλειωσε κι από την άποψη της απόπειρας της μεταλλαγής του ΚΚΣΕ σε σύγχρονο κόμμα.
Η ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΚΣΕ ΣΑΝ ΤΕΤΟΙΟΥ
Από πολιτική άποψη εκείνο που αποτελεί το πιο χτυπητό γεγονός στο τριήμερο του διπλού πραξικοπήματος, ή καλλίτερα του μοναδικού πραξικοπήματος Γέλτσιν, είναι η κατάργηση του ΚΚΣΕ σαν κόμματος με ηγεμονικό πολιτικό ρόλο μέσα στην ΕΣΣΔ.
Η ήττα αυτή δεν έπεσε από τον ουρανό, ούτε ήταν απλά αποτέλεσμα του πραξικοπήματος φάντασμα.
Το ΚΚΣΕ τσακίστηκε σαν ένα φασιστικό, διεφθαρμένο και ολότελα απομονωμένο και μισητό από το λαό κόμμα. Είναι βασικά οι λαοί της ΕΣΣΔ που διέλυσαν αυτό το μεγάλο έκτρωμα, αυτό το προϊόν της προδοσίας. Αυτοί που μετάτρεψαν το κόκκινο χρώμα του Λένιν και του Στάλιν, το αληθινό και θρυλικό ΚΚΣΕ, σε ένα τέλεια φασιστικό κόμμα δεν μπορούσαν παρά να υποστούν κάποτε τις συνέπειες της πράξης τους.
Η στρατηγική της περεστρόικα στο βαθμό που οδηγούσε στη Μεγάλη Ρωσία του Γέλτσιν ερχόταν σε σύγκρουση με το ΚΚΣΕ. Όχι γιατί η Μεγάλη Ρωσία δεν μπορεί να συνυπάρχει με ένα φασιστικό κόμμα σαν το ΚΚΣΕ ή σαν το Κ.Κ. της Ρωσίας που φτιάχτηκε πρόσφατα, αλλά γιατί αυτή η μορφή του φασισμού, η σοσιαλφασιστική ψευτολενινιστική μορφή του, έχει γίνει μισητή στο ρώσικο λαό και όλους τους λαούς της ΕΣΣΔ.
Ο στόχος του σοβιετικού σοσιαλιμπεριαλισμού, που ξαναγεννιέται τώρα και συγκεντροποιείται και παίρνει νέα πνοή σαν ρώσικος ιμπεριαλισμός, είναι η παγκόσμια ηγεμονία και πρώτα – πρώτα η επίθεση στην Ευρώπη.
Αυτός ο στόχος δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί δίχως ένα λαό που δεν θα θελε να πολεμήσει. Η μεγαλύτερη αδυναμία της μπρεζνιεφικής περιόδου ήταν αυτό ακριβώς. Ο σοσιαλφασισμός του ΚΚΣΕ δεν είχε καμιά επιρροή στο λαό. Αυτή ήταν η θεμελιακή διαφορά του με τον γερμανικό, τον γιαπωνέζικο και τον ιταλικό φασισμό του ’40. Δεν είχε μπορέσει ο σοβιετικός σοσιαλφασισμός να ριζώσει μέσα στην πλατειά μικροαστική μάζα και τα καθυστερημένα τμήματα του προλεταριάτου.
Τώρα φαίνεται καθαρά ότι η γενική ταχτική της περεστρόικας δεν είχε μόνο στόχο να καθησυχάσει τη Δύση, ούτε να αποσαθρώσει ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χάρτη, αλλά είχε σαν στόχο και να προετοιμάσει τους όρους για μια σύνδεση του σοσιαλφασισμού με τις πλατειές λαϊκές μάζες, μια σύνδεση που θα μπορούσε να αποκατασταθεί μέσα από τη δοκιμασμένη συνταγή του χιτλερισμού, τον εθνικοσοσιαλισμό. Ο ρεβιζιονισμός σοσιαλφασισμός σφραγίστηκε από το μεγάλο του χρέος να παλινορθώσει τον καπιταλισμό στην ΕΣΣΔ. Αυτή η προσπάθεια όμως τον εξουθένωσε, τον έκανε ολότελα διεφθαρμένο και φαρισαϊκό.
Αντίθετα το ρώσικο πνεύμα του Γέλτσιν, δηλαδή το ηρωικό παρελθόν της Μεγάλης Ρωσίας που ζητάει δικαίωση, ο μεγάλος ο ρώσικος λαός που θα ζητάει αναγνώριση, μπορούν να συνδυαστούν πολύ καλά με έναν λαϊκίστικο αντιγραφειοκρατισμό, με ένα μεγάλο κίνημα των μη προνομιούχων ενάντια στα προνόμια, με έναν κατάλογο από μεγάλες κοινωνικές υποσχέσεις, με πρώτη την ικανοποίηση των αναγκών των πλατειών λαϊκών μαζών.
Ο Γέλτσιν εκσφενδονίστηκε κυριολεκτικά στη λαϊκή συνείδηση όχι με τις διακηρύξεις του για την ελεύθερη οικονομία, αλλά χάρη στην καμπάνια του ενάντια στα κομματικά προνόμια και τη διαφθορά. Και ο πλούτος στη Ρωσία δεν είναι ο πλούτος του ατομικού καπιταλιστή, όπως γινόταν στη Γερμανία του Χίτλερ, αλλά ο πλούτος του κλασσικού κομματικού γραφειοκράτη και η πιο μεγάλη διαφθορά η δικιά του.
Ο αντιγραφειοκρατισμός του Γέλτσιν δεν έχει καμιά σχέση με τον νεοφιλελευθερισμό του δυτικού μονοπώλιου.
Αυτό ήδη ανησυχεί μερικούς οξυδερκείς δυτικούς αναλυτές.
Το ρεύμα της περεστρόικα που ολοκληρώνεται σαν ρεύμα του Γέλτσιν υπονόμευσε από την αρχή πολιτικά και ιδεολογικά τις θέσεις της κομματικής γραφειοκρατίας.
Στα άρθρα μας του 1987 για την περεστρόικα είχαμε επισημάνει ότι αυτή στρεφόταν ενάντια στα προνόμια της μεσαίας κομματικής και κρατικής γραφειοκρατίας αλλά όχι της ανώτατης. Αυτό φαίνεται ότι επιβεβαιώνεται από τις μεταγενέστερες εξελίξεις.
Η ανώτατη κομματική και κρατική γραφειοκρατία δεν έχασε την ισχύ της με την περεστρόικα. Τα μεγάλα κομματικά και τα κρατικά στελέχη στη διοίκηση και την οικονομία δεν έχασαν την ισχύ τους. Ακόμα κι όταν μεταπήδησαν από το ΚΚΣΕ στα νέα «δημοκρατικά» κόμματα κατάλαβαν αμέσως ηγετικές πολιτικές θέσεις ή διατήρησαν τις παλιές τους θέσεις στον διοικητικό και οικονομικό μηχανισμό.
Σε όλη τη διάρκεια της περεστρόικας η ισχύς του ΚΚΣΕ σαν ρεβιζιονιστικού κόμματος μειωνόταν. Υπήρξε μάλιστα μια μεγάλη στιγμή που τώρα δείχνει τη σημασία της. Το Συνέδριο του Ιούλη του 1990, τότε ουσιαστικά εξοστρακίστηκε από το κόμμα η ομάδα Λιγκατσώφ, δηλαδή οι τυπικοί εκφραστές του μπρεζνιεφικού σοσιαλφασισμού, ή, στο ιδεολογικό επίπεδο του (μ-λ) ρεβιζιονισμού. Αυτή ήταν η αρχή του τέλους του ΚΚΣΕ σαν τέτοιου. Τότε πάρθηκε η απόφαση να μην μπορεί κανείς να κρατάει στελεχική θέση μέσα στο κόμμα και ταυτόχρονα μέσα στο κράτος. Μόνο ο Γκορμπατσόφ κράτησε αυτό το προνόμιο για τον εαυτό του ασκώντας όμως μιαν υπερσυγκεντρωτική εξουσία όχι σαν γραμματέας του κόμματος, αλλά σαν πρόεδρος του κράτους.
Όσοι βρέθηκαν στη συνέχεια γύρω του διορισμένοι από τον ίδιο, αυτοί δηλαδή που έκαναν το πραξικόπημα φάντασμα, δεν είχαν πια καμιά κομματική ισχύ, ούτε το κόμμα είχε ουσιαστική ισχύ στις ανώτατες κρατικές βαθμίδες.
Η πράξη διάλυσης του ΚΚΣΕ, που την επέβαλε ντε φάκτο η Ρωσία του Γέλτσιν και ανακοίνωσε στις 25 Αυγούστου ο Γκορμπατσόφ, ήταν απλά μια ληξιαρχική πράξη θανάτου.
Ενώ όμως το πραξικόπημα φάντασμα μοιάζει σαν να ήταν το τελευταίο σάλεμα αυτού του μηχανισμού, το αληθινό πραξικόπημα Γέλτσιν είναι η αναγέννησή του.
Η ΝΕΑ ΣΟΣΙΑΛΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΚΚΣΕ
Με το ΚΚΣΕ έχει αρχίσει να γίνεται ό,τι έγινε ένα – δυο χρόνια και με τα ψευτοκομμουνιστικά σοσιαλφασιστικά κόμματα της Αν. Ευρώπης. Μετατρέπονται σε αστικά κόμματα κάθε μορφής. Όχι ότι μετατρέπονται άμεσα αυτά τα ίδια, γίνεται κι αυτό, αλλά δίνουν το ανθρώπινο υλικό και το παλιό περιεχόμενο στις νέες αυτές πολιτικές μορφές.
Οι κλασσικοί σοσιαλφασίστες της Αν. Γερμανίας λίγο πριν και λίγο μετά το γκρέμισμα του τείχους σχημάτισαν και επάνδρωσαν τα νέα χριστιανοδημοκρατικά, σοσιαλιστικά, οικολογικά κ.λπ. κόμματα. Ο πράχτορας της Στάζι Ντε Μεζιέ έγινε αντιπρόεδρος του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος της ενιαίας Γερμανίας.
Παντού σ’ όλη την Αν. Ευρώπη οι παλιοί σοσιαλφασίστες ηγούνται στην οικονομική και πολιτική ζωή. Και στη διοίκηση του κράτους και στις κρατικές επιχειρήσεις και σαν αστοί ιδιώτες είναι οι ίδιοι άνθρωποι που διοικούν.
Στην ΕΣΣΔ αυτό γίνεται με πιο επιστημονικό και λιγότερο σπασμωδικό τρόπο.
Η περίπτωση Γέλτσιν είναι η πιο χαρακτηριστική.
Ο Γέλτσιν εξελίσσεται σε νέο τσάρο που σε πολλά θέλει να μοιάσει στους παλιούς. Δεν είναι τυχαίο που μάζεψε γύρω του όλο το παπαδαριό, ούτε ότι ο Πατριάρχης πήρε αποφασιστικά το μέρος του στη διάρκεια του τριήμερου των πραξικοπημάτων.
Όμως όλη η ομάδα Γέλτσιν, όπως γράφουμε σε άλλο άρθρο της εφημερίδας, αποτελείται από στελέχη του σοσιαλφασιστικού ΚΚΣΕ.
Το νέο «κίνημα για τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις» των Σεβαρντνάτζε Γιάκοβλεφ ξεπήδησε μέσα από τα ηγετικά κλιμάκια του ΚΚΣΕ.
Το ίδιο ετοιμάζεται να γίνει και μάλιστα με πιο άμεσο τρόπο με το νέο κόμμα που ετοιμάζει ο Γκορμπατσόφ. Το παράδειγμα του δικού μας Συνασπισμού φτάνει για να καταλάβει κανείς τι είδους είναι αυτές οι μεταμορφώσεις. Τα πιο ικανά και επίλεκτα στελέχη του σοσιαλφασισμού συνεχίζουν τη στρατηγική του σοσιαλιμπεριαλισμού στην Ελλάδα με νέα πιο εκλεπτυσμένη και προσαρμοσμένη στις περιστάσεις μορφή.
Αυτός είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο δεν μπορεί να περιμένει κανείς τίποτα από το δημοκρατικό κίνημα στην ΕΣΣΔ.
Η K.G.B. δεν άφησε στιγμή να αυτονομηθεί αυτό το κίνημα. Ίσα-ίσα ανάλαβε την ηγεσία του για να το μετατρέψει σε νέο όπλο στη στρατηγική της. Ένα αληθινό δημοκρατικό κίνημα στην ΕΣΣΔ, ακόμα και αστικό, θα έπρεπε να βάζει σαν πρωταρχικό όρο για την ανάδειξη των στελεχών του το να μην έχουν διατελέσει ποτέ μέλη και στελέχη του ΚΚΣΕ.
Αυτό ίσχυσε σε όλες τις φασιστικές χώρες μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και αυτό κάνει τη διαφορά ανάμεσα στην πραγματική πτώση ενός φασισμού και τη συνέχισή του με νέες μεθόδους.
Ποιος Γέλτσιν, ποιος Σεβαρντνάτζε, ποιος Γκορμπατσόφ θα επιβιώνανε σαν οι μοναδικοί πολιτικοί ηγέτες αν υπήρχε ένα πραγματικό δημοκρατικό κίνημα στην ΕΣΣΔ;
Η «Ελευθεροτυπία» της 26.8 δημοσιεύει σε ανταπόκρισή της από τη Μόσχα το εξής περιστατικό: Κάποια στιγμή το πλήθος κατευθύνθηκε απειλητικά να παραβιάσει τα γραφεία της K.G.B. και θέλησε να μπει μέσα. Τότε ο Ποπόφ, Δήμαρχος της Μόσχας και στέλεχος του Γέλτσιν, μπήκε μπροστά και τους εμπόδισε λέγοντας ότι αυτοί που έριξαν αυτή τη γραμμή είναι προβοκάτορες.
Ο ίδιος ο Γέλτσιν δήλωνε παλιότερα στην «Καθημερινή» (σε άρθρο της 25.8.1991).
«Ο στρατός και η K.G.B.θα σωθούν μόνο με τη διαφάνεια και τις ανοιχτές διαδικασίες».
Δεν μπαίνει δηλαδή ζήτημα διάλυσης της K.G.B. όπως θα ήταν η πρώτη και στοιχειώδης απαίτηση ενός δημοκρατικού κινήματος.
Όσο είναι αναμφίβολο ότι υπάρχει σήμερα μια μεγάλη δημοκρατική μάζα μέσα στο κίνημα του Γέλτσιν, άλλο τόσο σίγουρο είναι ότι στο σύνολό του αυτό το κίνημα και η ηγεσία του είναι στην υπηρεσία της πιο βαθειάς στρατηγικής του σοσιαλιμπεριαλισμού και της K.G.B.
Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΩΝ
Αντίθετα με τους ψευτοκομμουνιστές του τύπου του ψευτοΚΚΕ και του πραξικοπήματος που αυτό το κόμμα υποστήριξε στην ΕΣΣΔ, αντίθετα με όλα όσα θα βγούνε να πούνε οι οπορτουνιστές «μ-λ» τύπου ενάντια στον αντικομμουνισμό που σαρώνει την ΕΣΣΔ, κάθε πραγματικός κομμουνιστής και δημοκράτης θα πρέπει να καταγγέλλει το καθεστώς Γέλτσιν – Γκορμπατσόφ όχι ότι ήρθε σε ρήξη, αλλά ότι συνεργάζεται με τον σοσιαλφασισμό του Κρεμλίνου και του ΚΚΣΕ. Ακόμα περισσότερο θα πρέπει να αποκαλυφθεί σαν συνέχιση και ανάπτυξη αυτού του σοσιαλφασισμού.
Θα πρέπει να τονίζουμε διαρκώς ότι η πάλη ενάντια στον «κομμουνισμό» του Κρεμλίνου δεν είναι αντικομμουνισμός αλλά δημοκρατία. Βέβαια δεν θα κατέβαζαν ποτέ πραγματικοί κομμουνιστές και δημοκράτες τα αγάλματα του Λένιν και του Ντζερζίνσκι, αυτών των γιγάντων της προλεταριακής επανάστασης. Όμως όταν σήμερα ο λαός στην ΕΣΣΔ κατεβάζει αυτά τα’ αγάλματα είναι γιατί θέλει να τιμωρήσει και να κατεβάσει από τη θέση τους, τους σοσιαλφασίστες που χρησιμοποίησαν αυτές τις επαναστατικές μορφές για να κρύψουν και να δικαιολογήσουν τα εγκλήματά τους. Είναι οι φασίστες και προβοκάτορες τύπου Χρουστσόφ, Μπρέζνιεφ, Γκορμπατσόφ που θέλησαν να στρέψουν το προλεταριάτο ενάντια στους παλιούς ηγέτες του «υποστηρίζοντας» αυτούς τους ηγέτες με το δικό τους φασιστικό τρόπο.
Είναι ακόμα αλήθεια ότι το σημερινό δημοκρατικό προλεταριάτο της ΕΣΣΔ δεν έχει καθοδήγηση τους εκπροσώπους της ίδιας της τάξης του αλλά ένα τμήμα και μάλιστα το βρωμερότερο του ίδιου του σοσιαλφασιμού. Τι είναι ο Γέλτσιν, Σεβαρντνάτζε και Σία; Είναι οι απόγονοι του τσάρου, των μενσεβίκων και των τροτσκιστών. Αυτοί στ’ αλήθεια θα θελαν να δούνε το Λένιν να συντρίβεται μπροστά τους. Γι’ αυτό καθοδηγούν τις δημοκρατικές μάζες σ’ αυτή την κίνηση ενάντια στο λενινισμό. Αλλά το ίδιο κάνει και η πραγματικά φιλελεύθερη αστική τάξη με τους εκπροσώπους της τύπου Ζαχάρωφ. Όλοι όσοι ηγήθηκαν στην αληθινή ή ψεύτικη αντιπολίτευση στο σοσιαλφασισμό μέχρι σήμερα ήταν ταυτόχρονα αστοί και σαν τέτοιοι ήσαν αντικομμουνιστές και αντιλενινιστές.
Είναι γι’ αυτό στη φύση των πραγμάτων να πέσει ο Λένιν πριν ξανασηκωθεί. Πρέπει να χρεοκοπήσουν πρώτα οι φαρισαίοι του Λενινισμού, οι ψευτοκομμουνιστές του ΚΚΣΕ, οι πιο ανοιχτοί εχθροί του ρώσικου λαού και μετά να χρεοκοπήσουν οι αντιλενινιστές και ο λενινισμός να ξαναγεννηθεί αληθινός και υπέροχος.
Γι’ αυτό θα ‘ταν κάτι το εξαιρετικό και στη χώρα και παντού να σταμάταγε κάθε φασίστας να υψώνει τη σημαία του Λένιν και του Μαρξ, ώστε να σταματήσουν να λερώνονται κι άλλο ο Λένιν και ο Μαρξ. Θα ‘ταν εξαιρετικό να διαλυόταν σαν τέτοιο το ψευτοΚΚΕ και να μην έμενε ούτε ένας από αυτούς τους βρωμερούς αποστάτες που αποτελούν την ηγεσία του να εμφανίζονται σαν κομμουνιστές. Θα ‘ταν χίλιες φορές καλλίτερα όλοι αυτοί να ήταν ορμητικοί αντικομμουνιστές.
Όσο αυτό δεν γίνεται, όσο οι προβοκάτορες αυτοί υποστηρίζουν τανκς ενάντια σε λαούς, οι λαοί θα φωνάζουν «θάνατος στον κομμουνισμό».
Όσο αυτοί θα υπάρχουν αυτή η φωνή δεν θα είναι αληθινός κομμουνισμός. Ίσα-ίσα στο στόμα του δημοκρατικού λαού θα έχει προοδευτικό περιεχόμενο.
Οι φωνές «θάνατος στο ΚΚΣΕ», «ΚΚΣΕ – Γκεστάπο», «ΚΚΣΕ – Χούντα» δεν είναι αντικομμουνισμός.
Η διαφορά μας με τους Γέλτσιν – Σεβαρντνάτζε – Γκορμπατσόφ και τους πράκτορες του τύπου Ανδρουλάκη είναι ότι όλοι αυτοί δεν θέλουν ποτέ να δουν τους λαούς της ΕΣΣΔ να καίνε τα γραφεία και να εκτελούν τους γραφειοκράτες του ΚΚΣΕ, του στρατού, και της K.G.B. γιατί αν ξεκινούσαν κάτι τέτοιο ταχύτατα θα ‘φταναν στους ίδιους.
Γι’ αυτό χρειάζεται κάθε δημοκράτης και πραγματικός κομμουνιστής να ξεκαθαρίσει κατ’ αρχήν με τα τανκς του Γενάγιεφ και το ψευτοΚΚΕ που ολοκληρώνουν τον σοσιαλφασισμό της μπρεζνιεφικής περιόδου και στη συνέχεια να καταπιαστεί με την έρευνα και καταγγελία του πολύ πιο επικίνδυνου και προωθημένου, εθνικοσοσιαλισμού που κρύβεται πίσω από τους Γέλτσιν – Σεβαρντνάτζε και τους ντόπιους σοσιαλφασίστες τύπου Ανδρουλάκη – Δαμανάκη.
Συνέχιση της ρήξης με τον μπρεζνιεφισμό και τον ψευτολενινισμό, αρχίνισμα της νέας μεγάλης πάλης με τη μεγάλη ρώσικη σοβινιστική και ψευτοδημοκρατική αντικαπιταλιστική μεταμόρφωση του σοσιαλφασισμού.
Αυτή η δεύτερη πάλη στο ιδεολογικό μέτωπο πρέπει να είναι κύρια από δω και μπρος στο πολιτικό επίπεδο.
Η πάλη ενάντια στον ρώσικο σοσιαλιμπεριαλισμό και στο κράτος που στήνει ο Γέλτσιν είναι το κύριο καθήκον του αντιιμπεριαλιστικού και δημοκρατικού κινήματος.
[ΝΕΑ ΑΝΑΤΟΛΗ, αρ. φ. 146, 28 Αυγούστου 1991]