Έκλεισαν τα Λιπάσματα
Ένα τμήμα του κόστους των αγροτικών προϊόντων αποτελούν τα λιπάσματα. Ο παρακάτω πίνακας δείχνε την κατανάλωση λιπασμάτων στη χώρα σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου ΑΑΤ και του Συνδέσμου** παραγωγών και εμπόρων λιπασμάτων.
Παρατηρούμε ότι η κατανάλωση είναι κάτω από τους 500 χιλιάδες τόνους το 2015 και τόσοι είναι περίπου και σήμερα. Όμως στη χώρα μας υπήρξαν τέσσερεις γίγαντες της παραγωγής λιπασμάτων από το 1960. Ένας στην Δραπετσώνα στο οποίο μόνο η ΟΑΚΚΕ με τους εργάτες του εργοστασίου έδωσε τιτάνιο αγώνα για να το διατηρήσει στη ζωή και μετά άλλον ένα δεκάχρονο αγώνα για την αποκατάσταση των εργατών του, ένας στη Θεσσαλονίκη, ένας στη Νέα Καρβάλη και ένας στην Κοζάνη. Είχαν ετήσια παραγωγή ενός εκατομμυρίου τόνων και δυνατότητα για ένα ακόμη εκατομμύριο τόνους. Όλα έκλεισαν από το πολιτικό καθεστώς είτε με περιβαλλοντικά προσχήματα, είτε με οικονομική ασφυξία.
Το κλείσιμό τους οδήγησε τις τιμές του λιπάσματος στα ύψη. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Σεπτέμβρη του 1999, χρονιά που έκλεισαν τα Λιπάσματα Δραπετσώνας, το σακί το λίπασμα κόστιζε 30 δραχμές και τον επόμενο μήνα, δηλαδή τον Οκτώβρη του 1999, κόστιζε 100 δραχμές!
Εμποδίζουν την εκτροπή του Αχελώου
Οι σαμποταριστές με δεκάδες προσφυγές και δήθεν περιβαλλοντικά προσχήματα εμποδίζουν τη μερική εκτροπή του Αχελώου προς το θεσσαλικό κάμπο που κυριολεκτικά διψά για νερό. Τα νερά του μπορούν να λειτουργήσουν επίσης το υδροηλεκτρικό φράγμα της Μεσοχώρας του οποίου εμποδίζουν τη λειτουργία για πάνω από 20 χρόνια και να παράγουν τσάμπα ηλεκτρική ενέργεια. Αλλά το πιο σπουδαίο είναι ο κάμπος στον οποίο παράγονται τα περισσότερα αγροτικά προϊόντα της χώρας. Γιατί το Πηνειός στερεύει επικίνδυνα με αποτέλεσμα το νερό του να μην φτάνει για πότισμα. Έτσι οι αγρότες σκάβουν σε μεγάλα βάθη για νερό (υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 33000 πομώνες για να αντλούν νερό) που για να το βγάλουν στην επιφάνεια χρειάζονται ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικά αντλίες, ανεβάζοντας το κόστος της παραγωγής ακόμη περισσότερο.
Πιστεύουμε ότι οι αγρότες ειδικά στης Θεσσαλίας πρέπει να έχουν μόνιμο αίτημα αγώνα την εκτροπή του Αχελώου.
Έκλεισαν τη μονάδα επεξεργασίας ζωικών υπολειμμάτων στα Λεχαινά της Ηλείας (1)
Επρόκειτο για μια επένδυση πρωτοποριακή για τα ελληνικά δεδομένα. Το πανεπιστήμιο Πατρών συνέταξε μελέτη περί των αερίων ρύπων της Fargeco στην Ηλεία. Το συμπέρασμα ήταν ότι «γεννάται άμεσος κίνδυνος για το περιβάλλον και την υγεία των περιοίκων». Η μελέτη έγινε με απευθείας ανάθεση της Περιφέρειας στο εν λόγω εργαστήριο, το οποίο, όμως, δεν είναι πιστοποιημένο για τέτοιου είδους έρευνες. Αντίθετα ο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», δηλαδή το πλέον αρμόδιο εργαστήριο στην Ελλάδα, διαπιστευμένο ειδικά για μέτρηση αερίων ρύπων, έκρινε ακριβώς το αντίθετο. Ότι δηλαδή η μονάδα της Fargeco δεν εκλύει ρύπους άνω των θεσπισμένων ορίων. Η Διεύθυνση Ανάπτυξης της Π.Ε. Ηλείας αγνόησε τα επιστημονικά πορίσματα του «Δημόκριτου», όπως και τις απόψεις των αρμόδιων περιβαλλοντικών υπηρεσιών οι οποίες αντιτίθενται στη διακοπή της λειτουργίας της Fargeco. Και έτσι διατάχθηκε η οριστική παύση εργασιών της.
Υψηλή τιμή της αγροτικής γης (2)
Η Ελλάδα βρίσκεται μέσα στην τριάδα των χωρών με την πιο ακριβή τιμή ενοικίασης της αγροτικής γης . Αυτό αφορά όχι μόνο τα βοσκοτόπια αλλά και την γη που οργώνεται. Η υψηλή τιμή της γης ανεβάζει ακόμη πιο πολύ το κόστος παραγωγής του αγρότη και συμπιέζει το περιθώριο του κέρδους του. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ(10) η πληρωτέα γαιοπρόσοδος και λοιπές δαπάνες ενοικίασης της γης για το 2022 ήταν 473 εκατομμύρια ευρώ που αντιστοιχεί στο 6,78% του Καθαρού Λειτουργικού Πλεονάσματος του Εισοδήματος του γεωργικού κλάδου σε τρέχουσες τιμές. Το βάρος του ενοικίου είναι ανυπόφορο ειδικά για τους μικρούς παραγωγούς που έχουν χαμηλά εισοδήματα. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι το ψευτοΚΚΕ δεν βάζει ποτέ ζήτημα μείωσης του ενοικίου της αγροτικής γης (όπως δε βάζει και ζήτημα υψηλών ενοικίων για τα σπίτια στην πόλη), γιατί το ίδιο είναι όχι μόνο ραντιέρης γης αλλά και εκφράζει τους μεγαλοαγρότες, όπως φαίνεται από τα αιτήματα που κατά καιρούς διατυπώνει γιαυτούς.
Χαρακτηριστικά της αγροτικής παραγωγής της χώρας
Το βασικό πρόβλημα της αγροτικής οικονομίας της χώρας είναι η κυριαρχία της μικρής παραγωγής που κατά κύριο λόγο είναι οικογενειακή παραγωγή. Αυτό το κεντρικό χαρακτηριστικό της δημιουργεί τα σοβαρότερα προβλήματα στην παραγωγική δραστηριότητα και στο εισόδημά της.
- Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται μερικά χαρακτηριστικά των γεωργικών εκμεταλλεύσεων για το έτος 2016.
| Βασικά χαρακτηριστικά των γεωργικών εκμεταλλεύσεων το 2016(5) | |
| Αριθμός εκμεταλλεύσεων | 684950 |
| ΧΓΕ (Χρησιμοποιούμενη Γεωργική Έκταση) | 45,5 εκατομ. Στρεμμ. |
| Μέσο μέγεθος εκμετάλλευσης | 66,5 στρεμμ. |
| Εκμεταλλεύσεις με Τυπική Αξία Παραγωγής μικρότερη των 2000 ευρώ | 209700 |
| Ποσοστό εκμ/σεων με ΤΑ<2000 ευρώ | 30,61% |
| Εκμ/σεις με μέσο μέγεθος< 20 στρεμμ | 346830 |
| Πσοστό εκμ/σεων με μέσο μέγεθος<20 στρεμμ. | 50,63% |
| Εκμ/σεις με κάτοχο που έχει μόνο πρακτική εμπειρία | 666260 |
| Ποσοστό εκμ/σεων με κάτοχο που έχει μόνο πρακτική εμπειρία | 93,91% |
| Εκμ/σεις με κάτοχο που έχει πλήρη γεωργική εκπαίδευση | 4190 |
| Ποσοστό εκμ/σεων με κάτοχο που έχει πλήρη γεωργική εκπαίδευση | 0,59% |
| Εκμ/σεις με μόνιμο εργατικό δυναμικό | 16144 |
| Μόνιμο εργατικό δυναμικό(άτομα) | 25014 |
| Εκμ/σεις με εποχιακό εργατικό δυναμικό | 275852 |
| Εποχιακό εργατικό δυναμικό(άτομα) | 895610 |
|
Οικογενειακό γεωργικό εργατικό δυναμικό(άτομα) {ποσοστό στο συνολικό δυναμικό} |
1213420 97,98% |
- Αντίστοιχα ο αριθμός των αγροτικών εκμεταλλεύσεων (γεωργικών, κτηνοτροφικών και μικτών) το 2020 ήταν 530.679 και η μέση Χρησιμοποιούμενη Γεωργική Έκταση (ΧΓΕ) ανά εκμετάλλευση είναι τα 53,8 στρέμματα με την αντίστοιχη ΧΓΕ στην ΕΕ να είναι περίπου 170 στρ., ενώ η θέση της Ελλάδας σε αυτήν την κατάταξη είναι 5η από το τέλος(4).
- Το μέσο εισόδημα της γεωργικής εργασίας στην χώρα μας ήταν για το 2021(6) στα 9500 ευρώ
- Οι άμεσες ενισχύσεις(7) στο γεωργικό εισόδημα κατά μέσο όρο την περίοδο 2017-2021 για την Ελλάδα είναι 27% περίπου, ενώ το σύνολο των άμεσων και των έμμεσων ενισχύσεων φτάνει στο 39% περίπου.
- Το μεγαλύτερο ποσοστό(8) των άμεσων ενισχύσεων, περίπου 27%, πηγαίνει σε εισοδήματα μέχρι 8000 ευρώ, που αποτελούν το 20% των συνολικών αγροτικών εισοδημάτων στη χώρα.
- Το μέσο ακαθάριστο αγροτικό ωρομίσθιο εργασίας στην Ελλάδα το 2018 ήταν 3,6 ευρώ, ενώ το αντίστοιχο στην ΕΕ έφτανε στα 8,7 ευρώ. Η Ελλάδα ξεπερνά μόνο τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία σε ωρομίσθιο.
Μερικά Συμπεράσματα
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής:
- Το μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στη χώρα μας είναι πολύ μικρό και κατά συνέπεια οι οικονομίες κλίμακας που μπορούν να επιτύχουν οι μεγάλου μεγέθους εκμεταλλεύσεις είναι αδύνατες. Αυτό αυξάνει δραματικά το κόστος παραγωγής και άρα μειώνει το κέρδος του αγρότη αλλά και αυξάνει τις τιμές για τους καταναλωτές. Από αυτό προκύπτει ότι για να αυξηθεί το εισόδημα μια πρώτη παραγωγική προϋπόθεση είναι η συνένωση των εκμεταλλεύσεων σε μεγαλύτερες είτε μέσω συνεταιρισμών, είτε μέσω ομάδων παραγωγών, είτε μέσω συγχωνεύσεων. Μια μεγαλύτερη εκμετάλλευση κάνει ευκολότερη πχ την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και τη δραστική μείωση του κόστους. Επίσης χρειάζονται λιγότερα τρακτέρ και μηχανήματα (εξοπλισμός), πράγμα που χαμηλώνει επίσης το κόστος.
- Χωρίς τις ευρωπαϊκές ενισχύσεις η επιβίωση ιδιαίτερα των φτωχών αγροτών θα ήταν αδύνατη. Ουσιαστικά οι μικροί παραγωγοί ζουν από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις και τις κρατικές αποζημιώσεις.
- Το μορφωτικό επίπεδο των αγροτών στη μεγάλη τους πλειοψηφία είναι πολύ χαμηλό. Αυτό κάνει πολύ δύσκολη ή και αδύνατη την εφαρμογή σύγχρονων επιστημονικών μεθόδων καλλιέργειας που είναι πιο αποδοτικές και άρα πιο κερδοφόρες. Από αυτό προκύπτει ότι η επιμόρφωση των αγροτών είναι ένα επιτακτικό ζήτημα επιβίωσης.
- Το εργατικό ωρομίσθιο είναι σχεδόν το μικρότερο σε όλη την ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι οι μεσαίοι αγρότες στηρίζονται σε μεγάλο ποσοστό στο χαμηλό μεροκάματο των εργατών γης για να επιβιώσουν.
Οι αγρότες πρέπει να απαλλαγούν από το σοσιαλφασισμό
Στις συνδικαλιστικές οργανώσεις των αγροτών κυριαρχεί ο σοσιαλφασισμός, βασικά το ψευτοΚΚΕ. Αυτός στην πραγματικότητα εμποδίζει όχι μόνο την ανάπτυξη της γεωργίας στη χώρα, αλλά και την ανάπτυξη του κινήματος των αγροτών με σωστά αιτήματα. Το κύριο μέλημά του είναι η αρπαγή των επιδοτήσεων της ΕΕ και όχι ο εκσυγχρονισμός της γεωργίας. Γράφει σχετικά το ψευτοΚΚΕ: «Τα παζάρια για το ύψος των άμεσων ενισχύσεων και τον τρόπο κατανομής τους δεν ανατρέπουν την προοπτική της εκτόπισης των ατομικών αγροτοπαραγωγών από τη γη και την παραγωγή τους, είτε με άμεση απαλλοτρίωση είτε μέσω της μεγαλύτερης πρόσδεσής τους (π.χ. συλλογικά σχήματα, «συμβασιοποίηση») στο άρμα των μονοπωλίων της εμπορίας και της μεταποίησης που οδηγεί σταδιακά στη συρρίκνωσή τους. Αντίθετα, στόχο έχουν την ενσωμάτωση στην εφαρμοζόμενη πολιτική και τον αποπροσανατολισμό» (https://www.komep.gr/m-article/I-EKSELIKSI-TIS-KOINIS-AGROTIKIS-POLITIKIS/2018). Δηλαδή το ψευτοΚΚΕ χτυπά το μόνο δρόμο που μπορεί να σώσει τους αγρότες από τα χρέη και τα υψηλά κόστη που τους πνίγουν, ιδιαίτερα τους μικρομεσαίους, που είναι η συνεταιριστική τους οργάνωση ή η εθελοντική συνένωσή τους με άλλους παρόμοιους με αυτούς παραγωγούς. Και στη συνέχεια προτείνει το σχέδιό του: «Σήμερα, είναι εμφανής η ενίσχυση της τάσης διαμόρφωσης μιας παραγωγικής βάσης που στηρίζεται στη μεγάλη καπιταλιστική παραγωγική μονάδα και στην καθετοποίηση. Πρόκειται για τάση περαιτέρω ωρίμανσης των υλικών συνθηκών για κατάργηση της καπιταλιστικής, αλλά και της ατομικής ιδιοκτησίας της γης. Αυτό μπορεί να γίνει με την κοινωνικοποίηση της γης, των καπιταλιστικών αγροτικών-κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής σε όλους τους κλάδους και την αξιοποίησή τους προς όφελος των διευρυνόμενων λαϊκών αναγκών, μέσω της ένταξής τους στον επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό. Οι νέες σχέσεις ιδιοκτησίας και οργάνωσης της παραγωγής δε χωράνε μέσα στα δεσμά της καπιταλιστικής ΕΕ και κάθε άλλης ιμπεριαλιστικής διακρατικής καπιταλιστικής ένωσης και προϋποθέτουν την εργατική εξουσία»(στο ίδιο).
Και πως μπορεί να γίνει αυτό; «Αρκεί να ανασυνταχτεί το λαϊκό κίνημα, να πιστέψει στη δύναμή του με ισχυρό ΚΚΕ και να βαδίσει με γραμμή ρήξης και ανατροπής της εξουσίας των μονοπωλίων, της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας»(στο ίδιο). Οπότε μέχρι που το κίνημα, έτσι όπως το εννοεί το ψευτοΚΚΕ να κάνει το σοσιαλισμό, μέχρι τότε οι αγρότες μπορούν να πνίγονται στα χρέη και στα υψηλά κόστη, αλλά μπορούν να παίρνουν τις επιδοτήσεις της ΕΕ που τόσο πολύ μισούν.
Ακριβώς επειδή το ψευτοΚΚΕ μισεί την ανάπτυξη της χώρας γιατί τη θέλει εξαρτημένη από το ρωσοκινεζικό ιμπεριαλισμό, δεν προτείνει μέτρα που μπορεί να ανακουφίσουν τώρα δα την αγροτιά. Αντίθετα προτείνει «βούτες» στα κρατικά ταμεία, και ζητάει επιδοτήσεις και προβάλλει αιτήματα που περιφρονούν τη λογική και τους εργαζόμενους σε όλη τη χώρα. Δεν πάνε πολλά χρόνια που το κίνημα των Πατάκη-Μπούτα, ενώ έκλεισε για μέρες τους δρόμους εμποδίζοντας την οικονομική ζωή, δήλωνε μετά ψεύτικα κιλά για το βαμβάκι για να εισπράττει υπέρογκες επιδοτήσεις και όταν αργότερα η ΕΕ ανακάλυψε την απατεωνιά τους κατηγορούσαν την ΕΕ για ιμπεριαλιστές. Έτσι, επίτηδες δεν διευκρινίζουν τι εννοούν με την κατάργηση του ΦΠΑ ή με την πληρωμή της επιδότησης στο πετρέλαιο στην αντλία χωρίς να προτείνουν μάλιστα και ελέγχους για όλα αυτά.
Γιαυτό και δεν ζητούν επίσης την εκτροπή του Αχελώου, που ούτε θα στερήσει τα νερά του από τη σημερινή ροή του, αλλά θα ποτίζει το διψασμένο θεσσαλικό κάμπο που βλέπει τον Πηνειό να στερεύει σιγά σιγά και τις γεωτρήσεις να πηγαίνουν όλο και πιο βαθιά, τόσο που να βγάζουν υφάλμυρο νερό.
Το ψευτοΚΚΕ δεν έκανε ποτέ κίνημα για την επιμόρφωση των αγροτών σε νέες μεθόδους παραγωγής και σε εφαρμογές των νέων τεχνολογιών. Εκεί που φαίνεται η πιο μεγάλη αντιδραστικότητα του είναι ότι ποτέ δε βάζει ζητήματα για το μεροκάματο των εργατών γης, για το αγροτικό προλεταριάτο. Λες και δεν υπάρχουν εργάτες γης στην Ελλάδα. Και είναι αυτοί που αμείβονται σχεδόν με το χειρότερο μεροκάματο στην ΕΕ. Όλο αυτό το κάνουν για να μην τα χαλάσουν με τη μεσαία και πλούσια αγροτιά που χρησιμοποιεί εργάτες.
Δεν λέμε μόνο για τους μόνιμους εργάτες. Αλλά κυρίως για τους εποχιακούς που πλησιάζουν τις 900.000. Είναι τα χαμηλά μεροκάματα τους και η σκληρή τους δουλειά που δεν βρίσκουν εργάτες οι αγρότες όταν τους χρειάζονται. Γιαυτό αναγκάζονται να φέρνουν εργάτες από άλλες χώρες για ένα κομμάτι ψωμί, να τους έχουν σα δούλους. Γιαυτό δεν διαμαρτυρήθηκε ποτέ το δήθεν κόμμα της εργατικής τάξης. Βέβαια ένας πολύ βασικός, ίσως ο πιο βασικός λόγος γι αυτούς τους κακούς μισθούς είναι η πολύ χαμηλή παραγωγικότητα της δουλείας για την οποία μιλήσαμε παραπάνω.
*https://www.spel.gr/index.php/
(1) https://www.oakke.gr/sabotaz-crisis
(2) https://www.ot.gr/2024/01/29/agro/ee-pou-kymainontai-oi-times-tis-agrotikis-gis/
(3) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ* ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑΣ ΕΛΣΤΑΤ 2021
(5) ΕΛΣΤΑΤ, Εurostat, Τσιαούση 2022 Αριστοτέλειο. Παν/μιο Θεσσαλονίκης- https://freader.ekt.gr/eadd/index.php?doc=51596&lang=el#p=68
(6) Οικονομικοί Λογαριασμοί Γεωργίας κατά γεωγραφική ζώνη και περιφέρεια, ΕΛΣΤΑΤ για το έτος 2021
(8) https://ead.gr/wp-content/uploads/2018/02/3_2_18_Εφαρμογή-της-ΚΑΠ-2014-2020-µια-πρώτη-αποτίµηση_ΤΣΙΜΠΟΥΚΑΣ-Κ.pdf- Γεωπονικό Παν/μιο Αθηνών
(10) ΕΛΣΤΑΤ: Οικονομικοί Λογαριασμοί Γεωργίας, 15 Νοέμβρη 2023