Εμπειρίες ενός εργαζόμενου στα ΕΑΣ ή το χρονικό ενός προαποφασισμένου θανάτου
Η αγγελία σε μια εφημερίδα, με οδήγησε σε μια ανερχόμενη εταιρεία εκείνη την εποχή. (1)
Το εργοστάσιο στο οποίο θα πήγαινα να δουλέψω ήταν θυγατρική μιας μεγάλης αμυντικής βιομηχανίας.(2) Αργότερα ενσωματώθηκε στη μητρική εταιρεία.
Όπως λέγανε οι παλιοί τότε το εργοστάσιο αυτό ανήκε σε ιδιώτες (3) οι οποίοι δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν μια εγγυητική επιστολή τράπεζας για να υπογράψουν μια μεγάλη σύμβαση με άλλο κράτος που ήταν σε πόλεμο. (4) Έτσι η ιδιωτική εταιρεία μετά μια πετυχημένη πορεία στον κατασκευαστικό αλλά και στον αμυντικό τομέα με πολλές δουλειές στο ενεργητικό της, χρεοκόπησε τότε (5) με αποτέλεσμα να μην μπορεί να πληρώσει υπαλλήλους, προμηθευτές και τρίτους. Το εργοστασιακό σωματείο που το έλεγχε η τότε ΕΣΑΚ-Σ προκήρυξε επίσχεση εργασίας για την κατοχύρωση των δεδουλευμένων, μέχρι που μια μέρα ήρθε και το αγόρασε η κρατική εταιρεία. Τότε βγήκαν και οι εγγυητικές αλλά άνοιξαν και άλλες πόρτες. Όταν πήγα εκεί ήταν πρόσφατα τα γεγονότα και πριν να περάσει το 10μηνο από την εξαγορά της εταιρείας το εργοστασιακό σωματείο ξεκινάει μια νέα απεργία. Αυτή τη φορά για την υπογραφή νέας συλλογικής σύμβασης. Δύο εβδομάδες έξω οι εργαζόμενοι απεργούσαν παίζοντας μπάλα “για να σπάσουν τα νεύρα της εργοδοσίας”.
Όταν ο τότε πρωθυπουργός της χώρας αποφάσισε να “χαλάσει τα μπάνια του λαού” (6) και να πάει σε εκλογές, τα πράγματα άλλαξαν που λένε. Καθημερινά έρχονταν αρκετοί καινούργιοι εργαζόμενοι και ολοένα και πληθαίναμε. Στην πλειοψηφία τους ήταν τότε όλοι νέα παιδιά, αδημιούργητοι. Αρκετοί από αυτούς ήταν και από την ίδια περιοχή, τις ίδιες γειτονιές! Ήταν κάτι γραφεία λέγανε τότε ευρέσεως εργασίας. Κάθε περιοχή και γραφείο. Μάλιστα σου δίνανε και ταυτότητα για να μη χάνεσαι. Κι άλλοι είχαν λόγο και μεσολαβούσαν για μια προσληψούλα. Λίγο ο τοπικός άρχοντας, λίγο ο τραπεζίτης της περιοχής, λιγουλάκι ο παπάς της ενορίας, το εργατικό κέντρο. Βέβαια, ένας συνδικαλιστής μάλιστα του εργατικού κέντρου είχε υποσχεθεί ότι θα το γεμίσει το μαγαζί με δικούς του για “να πάρω το σωματείο από τους ΚΚΕδες”. Πολλοί εργαζόμενοι προέρχονταν και από τις τοπικές κοινωνίες, αν και όπως έμαθα παλαιότερα ήταν αντίθετοι με τη δημιουργία εργοστασίου της ιδιωτικής εταιρείας στην περιοχή τους “για λόγους περιβαλλοντολογικούς” με αποτέλεσμα να προβαίνουν σε σαμποταριστικές ενέργειες, όπως να πηγαίνουν το βράδυ και να ρίχνουν κάτω την περίφραξη.
Το εργοστάσιο ολοένα και μεγάλωνε. Είχανε αρχίσει και τα έργα. Επέκταση εγκαταστάσεων. Νέες πτέρυγες. Εργολάβοι μπαίνανε και βγαίνανε, μπουλντόζες, φορτηγά, γερανοί, σίδερα, μπετονιέρες. Δουλειά έξω, δουλειά και μέσα. Η παραγωγή δούλευε καλά. Φτιάχνανε πράγματα και οι παλαιότεροι δείχνανε με όρεξη τη δουλειά στους νεότερους. (Τώρα δεν γίνεται αυτό, γιατί υπάρχουν μόνο παλαιότεροι. Νέοι έχουν να έρθουν κάτι χρόνια).
Με τον καιρό γινόμασταν όλο και πιο ξακουστοί. Ερχόντουσαν και μας έβλεπαν διάφοροι πολιτευτές, βουλευτές της περιοχής κάτι περίεργοι δημοσιογράφοι φίλοι του γιου του πρωθυπουργού. Η ωραία βουλευτίνα σύμβολο της γενιάς του Πολυτεχνείου με το κόκκινο LADA. Μάλιστα πολλοί έρχονταν και με ελικόπτερα. Ώσπου μια μέρα να και ο ίδιος ο πρωθυπουργός (7) της χώρας. Ναι, ήρθε να εγκαινιάσει τις καινούργιες πτέρυγες του εργοστασίου. Ήταν μια μέρα με “ιδιαίτερη λαμπρότητα” όπως έλεγε και ο σχολιαστής της τότε κρατικής τηλεόρασης. Από το πρωί άρχισαν να καταφθάνουν τοπικοί παράγοντες, δήμαρχοι, τραπεζίτες, ο της αστυνομίας, ο της πυροσβεστικής, ο του λιμενικού, παπάδες, βουλευτές, πολιτευτές, αστέρια, κλάρες, δημοσιογράφοι. Μάλιστα είχαν φέρει με πουλμανάκια και κάποιους “αυθόρμητους πολίτες” από τη γύρω περιοχή. Πέρα όμως από τις παράτες έδειχνε ότι είχε ξεκινήσει μια καλή εποχή ανάπτυξης για την εταιρεία.
Μετά τα εγκαίνια συνέχισαν να έρχονται καινούργια μηχανήματα, το εργοστάσιο εκσυγχρονιζότανε. Πολύ καλές συνθήκες εργασίας ακόμα και για σήμερα, οι ετήσιες συλλογικές συμβάσεις εργασίας όλο και καλυτερεύανε. Στην κορυφή της εταιρείας -στα πρώτα χρόνια- ήταν συγγενής κατοπινού υπουργού. Πολλοί λένε ότι από τότε έχει να φανεί ικανός άνθρωπος (8) στο τιμόνι της εταιρείας.
Τα χρόνια πέρναγαν, οι διοικήσεις αλλά και οι διευθυντές άλλαζαν. Τα στελέχη το ένα διαδέχονταν το άλλο και τα οργανογράμματα έπαιρναν και έδιναν. Κάθε ανασχηματισμός και αλλαγή και όλο και νέοι συνάδελφοι έρχονταν μέχρι που μια μέρα σταμάτησαν οι προσλήψεις. Προφανώς γιατί δεν χώραγαν άλλοι. Ε, από τότε (9) έχουν να γίνουν προσλήψεις στο εργοστάσιο, με μια μικρή εξαίρεση πριν 10 χρόνια μέσω ΑΣΕΠ. Το γέμισαν το εργοστάσιο μέχρι που μια μέρα άλλαξε η κυβέρνηση.
Νέα κυβέρνηση και Νέα και στο όνομα. Αυτός ο νέος πρωθυπουργός (10) δεν αστειεύεται. Είναι ΝεοΦιλ. Για πότε διάβασε τα κατάστιχα της εταιρείας και αποφασίζει μονομιάς “εξυγίανση της εταιρείας”. (11) Φώναξαν τα σωματεία στην κεντρική διοίκηση και τους ανακοίνωσαν τα μέτρα της εξυγίανσης. “Πρέπει να γίνουν μετατάξεις προσωπικού προς άλλες δημόσιες υπηρεσίες προκειμένου η εταιρεία να ξαλαφρώσει από τα βάρη. Αν δεν γίνουν μετατάξεις θα αναγκαστούμε να κάνουμε απολύσεις”. Τότε το συνδικάτο πήρε τη μεγάλη απόφαση με Γενικές Συνελεύσεις, “ή όλοι ή κανένας”. Είχαν πει όμως στους εργαζόμενους που ήταν μέλη των εργοστασιακών σωματείων τη μισή αλήθεια.
Δηλαδή “Πρέπει να γίνουν απολύσεις για λόγους εξυγίανσης” και δεν είπαν ότι μπορούσαν να γίνουν και μετατάξεις αλλού. Βέβαια αυτή την “ασήμαντη” λεπτομέρεια πού άλλαξε όλο το νόημα και οδήγησε τα πράγματα στα άκρα την έμαθαν οι εργαζόμενοι κάποια χρόνια αργότερα αλλά το φονικό είχε γίνει. Το σωματείο του εργοστασίου το έλεγχε τότε η ΠΑΣΚΕ. Το περίεργο είναι ότι και οι άλλες παρατάξεις που μετείχαν στο Δ.Σ του σωματείου (ΕΣΑΚ-Σ και ΔΑΚΕ) δεν ήξεραν τίποτα. Δεν άκουσαν. Δεν είδαν.
Μετά από 55 ημερόνυχτα, κατάκοποι οι εργαζόμενοι σπάνε την κατάληψη του εργοστασίου και από την άλλη μέρα κιόλας τοιχοκολλούνται οι απολύσεις. Το 30% της δύναμης απολύεται. 150 άτομα μένουν χωρίς δουλειά ενώ θα μπορούσαν να μεταταχτούν σε μια δημόσια υπηρεσία. Απ’ όλο τον Όμιλο απολύθηκαν 500 άτομα. Εδώ οι ευθύνες των συνδικαλιστών είναι τεράστιες διότι με τη στάση που κράτησαν και τις αποφάσεις που πήραν έκαναν διπλή ζημιά. Έβλαψαν όλους αυτούς που απολύθηκαν διότι έχασαν το δικαίωμα να συνεχίσουν να εργάζονται αλλά και η παραγωγή σαμποταρίστηκε για πάνω από δύο μήνες. Οι ευθύνες της διοίκησης μεγαλύτερες. Οι απολύσεις έγιναν χωρίς καμία μελέτη. Το εργοστάσιο διαλύθηκε ενώ οι λόγοι της απόλυσης ήταν καθαρά με κομματικά κριτήρια αλλά και με προσωπικά. Αυτοί που προστατεύτηκαν με κάθε τρόπο και από οποιοδήποτε πολιτικό χώρο και αν προέρχονταν ήταν οι “Καλαματιανοί”. Αυτό διότι ο πρόεδρος της εταιρείας τότε ήταν πολιτικός και πολιτευότανε στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Καλαμάτα. Και επειδή πάντα υπάρχει και ένας δαίμονας, έτυχε να απολυθούν και κάποιοι Καλαματιανοί από λάθος. Ε, μόλις διαπιστώθηκε το λάθος τις επόμενες μέρες επέστρεψαν. Επειδή το μέτρο περιελάμβανε και οικιοθελείς αποχωρήσεις με αποζημίωση παραιτήθηκαν και πολλοί από μόνοι τους. Το δε 7μελές ΔΣ του σωματείου αποχώρησε σχεδόν όλο από την εταιρεία οικιοθελώς. Αυτό δημιούργησε σκάνδαλο, αλλά δεν βγήκε τίποτα. Τότε είχαν γίνει και κάποια απίστευτα πράγματα από την πλευρά της διοίκησης της εταιρείας σε συνεργασία με τους δεξιούς συνδικαλιστές. Όποιος ήθελε πήγαινε και δήλωνε ότι “εμποδίστηκε να προσέλθει στην εργασία του από τους συγκεντρωμένους καταληψίες” και αμέσως κέρδιζε το μισθό του μήνα. Τότε δοθήκανε πολλά λεφτά σε πολλούς εργαζομένους ανεξάρτητα σε ποιο κόμμα ανήκανε αρκεί να έκαναν την “δήλωση”. Στο εργοστάσιο μιας επαρχιακής πόλης, λέγανε ότι τη μισθοδοσία την έκανε ένας περιπτεράς. Αργότερα που κυκλοφόρησαν οι λίστες με τα ονόματα γέλασε κάθε πικραμένος. Υπήρχαν μέσα άτομα “υπεράνω πάσης υποψίας”. Και μια λεπτομέρεια. Στη γενική συνέλευση που προηγήθηκε της κατάληψης η απόφαση ήταν σχεδόν παμψηφεί (στα 450 άτομα μόνο 3 “όχι” έπεσαν). Σύντομα όμως όλα ξεχάστηκαν.
Νέο αίμα στο συνδικάτο και αποφασίζει να κηρύξει νέο ανένδοτο. Παρά τις απολύσεις, στις εκλογές που γίνονται για την “ανάδειξη εκπροσώπων των εργαζομένων” οι έδρες κατανέμονται περίπου όπως και πριν. Μικρές οι αποκλίσεις. Ο καιρός περνά και οι συνδικαλιστές της κυβερνητικής παράταξης προσπαθούν μάταια να επιβληθούν για να δείξουν ότι μπήκαμε σε μια νέα εποχή στη μετά Σοσιαλ εποχή.
Κάπως έτσι φτάνουμε σε κάποιο Οκτώβρη (12) ο οποίος αποδεικνύεται κακός τους δαίμονας . Πίσω πάλι στο ίδιο σκηνικό και η επιστροφή των Σοσιάλ δίνει νέες ελπίδες. Φήμες λένε ότι οι απολυθέντες θα επιστρέψουν. Τα πηγαδάκια φουντώνουν. Πράγματι ένα ανοιξιάτικο πρωινό ο περίβολος του εργοστασίου γεμίζει αυτοκίνητα και γίνεται συνωστισμός στο γραφείο προσωπικού για νέες αιτήσεις. Η επιστροφή τους είναι γεγονός. Οι μόνοι απολυμένοι εργαζόμενοι που επέστρεψαν στην εταιρεία τους μετά τους απολυμένους στις Αστικές Συγκοινωνίες. Αυτό το γεγονός έδωσε πολλούς πόντους ύψος στον τότε πρόεδρο του εργοστασιακού σωματείου (του ήταν απαραίτητοι) με αποτέλεσμα να αποκτήσει μεγάλη δύναμη και να αυξήσει την επιρροή του. Δεν σταματούσε πουθενά. Τραίνο με σπασμένα φρένα παρέσυρε τα πάντα στο πέρασμά του. Είχε γίνει ακόλουθος και συγκεντρωσιάρχης κάποιου μεγαλοΣοσιάλ βουλευτή. Ήτανε “πρωτοκλασάτος” όπως έλεγε κομπάζοντας. Τρομερό δίδυμο με το συνεταιράκι του το γραμματέα. Όποτε θέλανε μαζί με τους δικούς τους οργάνωναν απεργία ή στάση εργασίας, για “ψύλλου πήδημα”. Είχε ματαιώσει και τη λειτουργία του εργοστασίου ακόμα “λόγω χιονόπτωσης”. Μεσολαβούσαν για να μοιράσουν επιδόματα, να βγει κάποιο δάνειο σε εργαζόμενο, ακόμα και μια θεσούλα να πάρει κάποιος δικός τους, έστω και “μισή σαρδέλα” Όλα στην υπηρεσία του εργαζομένου αρκεί να “μαζεύουμε κουκιά”. Στις συνελεύσεις ακτύπητοι, οι πραιτοριανοί τους προστάτευαν όποτε χρειαζόταν.
Νέα κυβέρνηση νέα διοίκηση. Σύμβουλος από το εξωτερικό. Καταξιωμένος όπως έλεγαν. Έκατσε όσο έκατσε αλλά έμπλεξε λένε με κάτι σκάνδαλα. Τότε ο “πρωτοκλασάτος” τον είχε “βάλει κάτω και τον πάταγε” που λέει κι’ ο λαός. Μια και δυό τον βάλανε σε κελί και αρρώστησε. Αποφυλακίστηκε για λόγους υγείας αλλά μετά από λίγο πέθανε ο φουκαράς. Αλλά και ο νέος σύμβουλος που διαδέχθηκε τον προηγούμενο έπεσε στην δυσμένεια του “πρωτοκλασάτου”. Του έβγαλε κάποια στιγμή μια φωτογραφία με μια βίλλα και την έκανε περιοδεία στο εργοστάσιο. Κανείς δεν κατάλαβε τι πραγματικά είχε συμβεί και πάει και αυτός.
Στο τέλος εκείνης της δεκαετίας βγαίνει άλλο σκάνδαλο στην επιφάνεια. Αυτή τη φορά ήταν ο ίδιος ο “πρωτοκλασάτος” και το συνεταιράκι του. Ένα ποσό που τους είχε διαθέσει η εταιρεία λέγανε, για να το μοιράσουνε στους εργαζόμενους σε μορφή επιδομάτων το βάλανε κατά λάθος στη τσέπη τους. Γίνανε κάτι δικαστήρια που κράτησαν κάτι χρόνια και στο τέλος ήρθαν σε συμβιβασμό με την εταιρεία και τα επέστρεψαν λέει λίγα λίγα, με δόσεις δηλαδή.
Όλα αυτά τα χρόνια το εργοστάσιο παρήγαγε ασταμάτητα και η τεχνογνωσία που είχε αποκτηθεί είχε φτάσει σε υψηλά επίπεδα. Η καινούργια δεκαετία μπήκε με καλούς οιωνούς. Ήταν γούρικο το “μιλλένιουμ”. Οι συμβάσεις έργων έμπαιναν η μια πίσω από την άλλη. Συνεργασίες με πολλά ξένα κράτη. Οι ξένοι συνεργάτες πηγαινοέρχονταν. Τα χρονοδιαγράμματα λέγανε ότι αυτή η δεκαετία θα ήταν η καλύτερη. Όλα τα εργοστάσια δούλευαν. Η αγορά έξω είχε “πάρει φωτιά”. Πρώτες ύλες, εξωτερικοί συνεργάτες, όλοι δούλευαν για την εταιρεία. Ο αρμόδιος υπουργός έλεγαν, είχε υπογράψει πολλές συμβάσεις για την εταιρεία, τόσες όσες δεν υπέγραψαν όλοι μαζί οι διάδοχοι του (13) στη θέση αυτή. Τώρα αυτός ο υπουργός (14), και μόνο αυτός, δικάζεται για μίζες. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια κάποιος υπουργός που αργότερα έγινε και πρόεδρος της βουλής (15), όταν πήγαιναν τα σωματεία και του ζητούσαν να βάλει κάποια δουλειά μέσα στα εργοστάσια τους απαντούσε με το γνωστό ύφος του .”Τι σας νοιάζει; εσείς δεν πληρώνεστε?”
Και εκεί που όλα πήγαιναν καλά και είχαμε αρχίσει να ανεβαίνουμε ανακοινώθηκε αυτό που από καιρό τώρα ψιθυριζόταν. Έπρεπε να ενοποιηθούνε με την άλλη αμυντική βιομηχανία του Λεκανοπεδίου. (16) Ήταν εντολή της Ε.Ε είπαν τότε. Πολύ παλιά βιομηχανία ιστορική και μεγάλη, πάνω από έναν αιώνα σκέτη γριά. Την είχαν παραμελήσει, έλεγαν και την άφησαν να γεράσει και για να μην πεθάνει της έδωσαν ζωή από την πνοή μιας νεότερης. Όπως ήταν φυσικό όταν μοιράζεις το ίδιο φαγητό σε περισσότερα στόματα αυτό λιγοστεύει και άμα δεν φροντίσεις να βρεις άλλο κάποια στιγμή θα τελειώσει και τότε θα πεινάσουν όλοι μαζί. Έ, αυτό έχει γίνει τώρα.
Τα περισσότερα εργοστάσια της μητρικής εταιρείας αλλά και οι θυγατρικές έμειναν από δουλειά. Επενδύσεις σε νέο εξοπλισμό δεν έγιναν. Φαίνεται η πολιτική εξουσία πήρε την απόφαση η ατμομηχανή της οικονομίας να μείνει χωρίς κάρβουνο. Τέρμα η φάμπρικα. Βέβαια έχουνε να πούνε ότι η “εταιρία είναι ζημιογόνα και επιβαρύνει τον Έλληνα φορολογούμενο”. Αν κάτι δεν πάει καλά το προσπαθείς, το βελτιώνεις δεν το καταστρέφεις. Κανείς όμως από τους αρμόδιους δεν μπήκε στο κόπο να αλλάξει τις δομές αυτής της εταιρείας και να την κάνει πιο ευέλικτη. Να μειώσει τη γραφειοκρατία και να μειώσει τις εξαρτήσεις από τη δυσκίνητη κρατική μηχανή. Να μην χρειάζεται για παράδειγμα μια άδεια εισαγωγής τη μεσολάβηση του αρμόδιου υπουργείου που θα την εγκρίνει κάποτε. Η εκάστοτε διοίκηση να μη διορίζεται από την κάθε κυβέρνηση, ούτε να εξαρτάται η θητεία της από τη διάρκεια της θητείας του κάθε αρμόδιου υπουργού. Οι διοικητές να είναι πραγματικοί ικανοί managers και όχι ανίκανοι κομματικοί φίλοι τους.
Οι μετέπειτα διοικήσεις χωρίς να έχουν ουσιαστικό ρόλο, απλώς πέρασαν. Δεν είχαν σχέδιο, δεν είχαν στόχους, δεν είχαν όραμα για το μέλλον μιας βιομηχανίας. Άφησαν τα εργοστάσια χωρίς νέες επενδύσεις, χωρίς νέο εξοπλισμό. Δεν υπήρξαν νέα προϊόντα να αναπτυχτούν με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια τα εργοστάσια να καταλήξουν να είναι μόνο φασονάδικα. Δεν επένδυσαν στον εργαζόμενο όπως έπρεπε για να αποδώσει μετά αυτή η επένδυση και να επιστραφεί πολλαπλά στη εταιρεία. Οι εργαζόμενοι αποχωρούσαν λόγω συνταξιοδότησης και δεν φρόντισαν η εμπειρία που αποκτήθηκε με τα χρόνια και έγινε τεχνογνωσία να περάσει σε νέους ανθρώπους. Οι προσλήψεις νέου προσωπικού σταμάτησαν για χρόνια. Έτσι χάθηκε η συνέχεια της γνώσης. Η έλλειψη αξιολόγησης του προσωπικού αλλά και η αναξιοκρατία είχαν σαν αποτέλεσμα να προωθούνται ακατάλληλοι άνθρωποι σε καίριες θέσεις.
Το συνδικάτο λειτούργησε εργολαβικά. Αναλάμβανε κάθε υπόθεση υπέρ του εργαζόμενου αρκεί αυτό να του απέδιδε ψήφους. Διαπαιδαγώγησε με το χειρότερο τρόπο τον εργαζόμενο με αποτέλεσμα να δημιουργήσει σε πολλές περιπτώσεις κακομαθημένα παιδιά που επιθυμούσαν επιδόματα και υπερωρίες ασταμάτητα, ανεξάρτητα από την κατάσταση της παραγωγής. Η κατάχρηση υπερωριών σε πολλές περιπτώσεις απέβαινε καταστροφικά για το παραγόμενο προϊόν. Σε πολλές περιπτώσεις η δουλειά πήγαινε “φρεναριστά” όλη την εβδομάδα για να “βγει υπερωρία” το Σάββατο που ήταν και καλοπληρωμένη. Το σωματείο δεν επέτρεπε την αλλαγή πόστου για “λόγους παραγωγικής διαδικασίας” ακόμα κι αν ήταν της ίδιας ειδικότητας. Πόσο μάλλον τη μετακίνηση σε άλλο εργοστάσιο του ίδιου νομού. Εκεί το σωματείο είχε το πλήρες δικαίωμα να μην επιτρέψει στον εργαζόμενο να μετακινηθεί αλλά και να τον ανακαλέσει όποτε ήθελε αυτό.
Μέσω του συνδικάτου το μακρύ χέρι της πολιτικής εξουσίας έφτανε μέχρι τους χώρους δουλειάς. Ήταν οι άλλοι στρατολόγοι που προετοίμαζαν το έδαφος και την εκλογική πελατεία των επερχόμενων εκλογών.
Τέλος η διαπλεγμένη σχέση αυτών των τριών πόλων δηλ. της πολιτικής εξουσίας, της διοίκησης της εταιρείας και του συνδικάτου των εργαζομένων κατάφεραν ανεπούλωτο πλήγμα στο σώμα της τελευταίας βαριάς βιομηχανίας της χώρας.